Racisme wordt soms gezien als een vorm van angst voor ‘de ander’. In de talloze discussies over Zwarte Piet, ook op de Facebook-pagina van ‘Gawie Weet Raad’ en naar aanleiding van de vorige aflevering, problematiseert Rik Vermeulen dit idee door erop te wijzen dat het vooral ook gaat om ‘de eeuwige angst voor onszelf’. Want ‘ik ben de andere jij.’
Wat gebeurt er wanneer je je niet of slechts met moeite kunt vinden in een nieuwe morele werkelijkheid?
Neem John Book. Rechercheur in de grote stad die een zaak onderzoekt waarin Samuel, een jongen van acht, getuige is van de moord op een politieagent. Book ontdekt dat moordenaar een agent is.
Lancaster County
Om zijn getuige te beschermen en ook om het eigen vege lijf te redden vlucht Book samen met Samuel en zijn moeder Rachel naar hun woonplaats – de streng gelovige Amish-gemeenschap in Lancaster County.
Daar wordt hij geconfronteerd met een wereld die hij niet kent, waar de tijd stil lijkt te staan, waar de bewoners in het moderne Amerika nog strikt volgens mennonitische regels leven. Dat betekent vooral ook het afwijzen van agressie en geweld.
Op de boerderij van Rachel neemt Book de identiteit van een Amish aan om van de corrupte agenten te ontsnappen die hem en het kind op de hielen zitten. Hij wordt verliefd op Rachel. (In een prachtige scène dansen Book en Rachel op de maat van Sam Cooke’s ‘Wonderful World’, een nummer waarin een man die zegt niets van de moderne wereld af te weten, die géén kennis bezit, zijn liefde voor een vrouw betuigt.)
Gewelddadige natuur
Omringd door pacifistische Amish komt Book oog en oog te staan met zijn eigen gewelddadige natuur. Dat gebeurt wanneer hij gekleed als een Amish samen met andere leden van de gemeenschap een stadje bezoekt waar toeristen zich te vergapen aan die rare, gelovige mensen die in een vorig tijdperk lijken te leven.
Als een toerist het groepje Amish, waar Book deel van uitmaakt, bespot en bedreigt, voelt hij discriminatie en haat aan den lijve.
<iframe width=”420″ height=”315″ src=”//www.youtube.com/embed/ducKaaeVt6E” frameborder=”0″ allowfullscreen></iframe>
“It’s not our way,” zegt de oude boer. Book: “But it’s my way.”
Angst voor de ander
‘Witness’ (1985) van Peter Weir laat zien dat discriminatie vooral in angst voor ‘de ander’ zit. De moderne belhamels die de Amish bespotten, voelen zich bedreigd. De Amish hebben een volstrekt on-Amerikaanse manier van leven. Dát vinden de stoere jongens beledigend; ze worden er gewelddadig van.
En Book dan? Die heeft geen keuze. Zijn reactie is voorspelbaar: geweld. Dat is zijn natuur. Zo wordt hij geconfronteerd met zijn manier van leven. Maar aanpassen bij de moraliteit van de Amish zit er voor hem niet in.
De film eindigt deprimerend, tragisch. Van verzoening tussen de met elkaar botsende werelden is geen sprake, laat staan nog een relatie tussen Book en Rachel. Hooguit hebben ze allebei een blik in de spiegel geworpen. En daarin iets over zichzelf gezien. In hun eigen onvermogen zich aan te passen bij de moraal van de ander zijn ze elkaars ‘andere jij’.