Nederland is een van de meest ontkerkelijkte landen ter wereld geworden. Dat wordt soms als een probleem gezien. ‘Ten onrechte’, schrijft Boris van der Ham in een opiniestuk in de Telegraaf. Want geseculariseerde landen behoren ook tot de gelukkigste van de wereld, zonder dat zingeving en medemenselijkheid daaronder lijden.
Door Boris van der Ham
Iedereen in Nederland heeft godsdienstvrijheid. Bij die vrijheid hoort ook het recht om helemaal geen godsdienst aan te hangen. In Nederland kiest een steeds grotere meerderheid daarvoor. Nederland is daarmee een van de meest ontkerkelijkte landen ter wereld. Ook in de rest van de wereld neemt die groep toe. Na het christendom en de islam is de groep mensen die zich ‘ongebonden’ noemt het grootst. Onder hen bevinden zich bijvoorbeeld agnosten, humanisten en atheïsten. En zelfs mensen die zich nog wel gelovig noemen, gaan zich onafhankelijker gedragen. Hoewel de conservatieve stromingen in het christendom en de islam groeien, wil het gros van de gelovigen niet meer klakkeloos de officiële leer volgen. Steeds meer wereldburgers – gelovig en niet-gelovig – kiezen hun eigen visie op hun leven. Dat lijkt me heel gezond. Toch wordt dat vaak als probleem bestempeld. Maar waarom? Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat de meest ontkerkelijkte landen van de wereld – zoals Nederland en de Scandinavische landen – de meest gelukkige landen ter wereld zijn.
Egoïstisch
En zijn die mensen daar heel egoïstisch? Nee, integendeel. Nederland is al lange tijd koploper wat betreft vrijwilligerswerk. Dat wordt deels gedaan door mensen vanuit religieuze overtuiging, maar in absolute cijfers wordt het meeste gedaan door mensen zonder religieuze achtergrond. Of het nu voor de sportclub van de kinderen is, de huurdersvereniging in het dorp, of een handje helpen in het bejaardenhuis – veel mensen zijn graag bereid om kosteloos iets te doen voor een ander. Zo helpen bij een humanistische organisatie als Humanitas tienduizenden vrijwilligers bij de bestrijding van eenzaamheid.
Medemenselijkheid
Medemenselijkheid blijkt dus vooral heel menselijk te zijn, ongeacht of ze religieus zijn of niet. Maar gaan door de ontkerkelijking dan geen waardevolle cultuur en tradities verloren? Waarom zou dat? Religieuze elementen die we nog steeds waardevol vinden, kunnen we gewoon behouden. Het beschermen van unieke kerkgebouwen en ander religieus erfgoed is voor iedereen van waarde, gelovig of niet. Ook tradities als Kerstmis worden nog steeds gevierd. Soms wordt daarbij vergeten dat die tradities een veel oudere geschiedenis hebben dan alleen een christelijke. Wat wij nu het kerstfeest noemen is een mengelmoes van zowel christelijke als niet-christelijke tradities, zoals het Germaans midwinterfeest en de Romeinse Saturnalia-feestdagen. Het gezellig samenkomen tijdens de donkerste dagen van het jaar, en het vieren van nieuw leven, is dus niet alleen christelijk, maar een oude menselijke gewoonte. Ook in een ontkerkelijkt land zal dat blijven bestaan.
Geestelijk leven
Maar zijn er dan geen zorgen over het ‘geestelijk leven’ van de Nederlanders? Jawel, maar die hebben niet zoveel te maken met de ontkerkelijking. In het onderwijs en de gezondheidszorg staat de aandacht voor vragen rond leven, liefde, verlies en dood steeds onder enorme tijdsdruk. En dat terwijl jongeren, volwassenen en ouderen daar veel mee worstelen. Ook wordt er in een hectische en door geld gedreven maatschappij te vaak wat neerbuigend gedaan over de waarde van ‘zachte’ onderwerpen als geschiedenis, literatuur, muziek, theater, filosofie en natuur. Ik vind dat onterecht, want het zijn die ‘zachte’ zaken die ons leven kleur en inhoud geven. In een ontkerkelijkt land kunnen we uit die zaken ook onze inspiratie voor levensvragen halen. Daar moet veel meer tijd en aandacht voor komen. Immers: de mens leeft bij meer dan bij brood alleen.
Dit opiniestuk is gepubliceerd in de Telegraaf van 20 oktober
In de Telegraaf reageert Antoine Bodar op het stuk van Van der Ham.
“Sterven de kerken in Nederland een langzame dood? Welnee, stelt stelt priester Antoine Bodar de christenen gerust in De Kwestie: de geschiedenis leert ons dat De Kerk, juist wanneer die bijna ten onder is gegaan, altijd weer opbloeit.” Lees de reactie van Antoine Bodar (toegang met Telegraaf login)
Steun vrijdenkers nu!
Het Humanstisch Verbond heeft het fonds Vrijdenkers in gevaar opgericht. Met dit fonds hebben we al veel bereikt voor ongelovigen in de wereld en in Nederland. Maar jouw steun blijft nodig. Op de website www.whatsmycrime.nu vind je meer informatie over hoe je gevluchte vrijdenkers kunt steunen.
