Zelf beschikken over je levenseinde of afhankelijk zijn van een arts; ofwel zelfeuthanasie of artseneuthanasie. Het zijn de twee stromen die filosoof en counselor Ton Vink onderzoekt in `Zelfeuthanasie. Een zelfbezorgde dood onder eigen regie´. Op 23 januari reikt hij het eerste exemplaar uit aan voorzitter Boris van der Ham in Nieuwspoort.
Niemand kan bestrijden dat zelfdoding dikwijls in overeenstemming is met ons eigen belang en onze plicht tegenover onszelf: ouderdom, ziekte of ongeluk kunnen het leven tot een last maken, een last die zwaarder kan wegen dan het leven zelf,” schreef David Hume in 1754.
Levensmotto
Het lijkt het levensmotto geworden van Vink. Hij wordt vaak gevraagd naar zijn persoonlijke motief voor interesse in dit thema. Angst om zelf niet te kunnen beschikken heeft hij niet: “Je kunt dat nauwelijks voorzien,” zegt hij. “Je kunt je zo goed mogelijk voorbereiden.
Maar de werkelijkheid kan altijd een andere wending nemen.” Sterfelijkheid is voor een filosoof een interessant thema, meent hij. Ook heeft hij zelf geen ervaringen met een nare dood van ouders of andere familieleden. De `uitbundige´ discussie over euthanasie in ons land bracht hem bij de Einder, een organisatie die mensen steunt bij een waardig levenseinde. Hij raakte betrokken bij de praktijk, daarna volgde theoretische reflectie en dit boek.
Waarom moest dit boek geschreven worden?
“Het boek is juist op dit moment noodzakelijk. Nederland heeft immers in de discussie over `euthanasie´ een voortrekkersrol gespeeld, en doet dat nog steeds. Maar in mijn nieuwe boek stel ik vast dat er inmiddels een tweestromenland is ontstaan van `artseneuthanasie´ en `zelfeuthanasie´. De ene stroom wordt gedragen door wetgeving (de Wet Toetsing Levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding), de andere door zelfbeschikking.”
Dit onderscheid wordt nog onvoldoende onderkend. Het boek wil daar verandering in brengen. Het verschil is immers voor zowel de arts die een verzoek om levensbeëindiging ontvangt, als voor het individu dat zelf over zijn levenseinde wil kunnen beschikken, van doorslaggevende betekenis:
– Artseneuthanasie impliceert afhankelijkheid van de arts, die aan de zorgvuldigheidseisen van de wet moet voldoen.
– Zelfeuthanasie impliceert zelfbeschikking, en dus eigen zeggenschap en regie. Maar ook verantwoordelijkheid.”
Voor wie heeft u het geschreven?
Vink: “Voor iedereen die eraan hecht om, zo ver onze menselijke conditie dat toestaat, zelf over zijn levenseinde te beschikken. Wil je de zeggenschap en regie erover bewaren, dan is de nieuwe mogelijkheid van zelfeuthanasie zonder meer van belang.”
Maar er is toch al zoveel mogelijk?
Vink: “De discussie is allesbehalve beëindigd en de voorstellen en ontwikkelingen tuimelen over elkaar heen: het Burgerinitiatief Voltooid Leven, Levenseindekliniek, Laatste Wil Pil, Wijziging art. 294, om een paar voorbeelden te geven.
Mijn boek gaat in op die initiatieven en ontwikkelingen en plaatst er kritische vraagtekens bij. Zoals bijvoorbeeld over consistentie, haalbaarheid en rechtsgeldigheid ervan. Twijfel is hier op z´n plaats, vooral over de erkenning van het naar zelfbeschikking strevende individu. Het vervangen van de ene regelgeving door een andere regelgeving brengt die zelfbeschikking niet dichterbij.
Over `artseneuthanasie´, levensbeëindigend handelen door de arts conform de zorgvuldigheidseisen van de `euthanasiewet´ is menig rapport gepubliceerd. Ook op dit vlak is er sprake van voortdurende discussie, bijvoorbeeld over wat dat nu is `uitzichtloos en ondraaglijk lijden´. Of over nut, belang en reikwijdte van de `wilsverklaring´.
Maar inmiddels raakt ook de praktijk van `zelfeuthanasie´ goed gedocumenteerd, goed onderbouwd en geprofessionaliseerd. Het gaat hier om een betrouwbare route om, bijvoorbeeld met een eigen `pil van Drion´, de zeggenschap en regie over het eigen levenseinde te verwerven. Voor nu of voor later.”
Op 23 januari wordt het boek uitgereikt aan Boris van der Ham (voorzitter Humanistisch Verbond) in Nieuwspoort. Van der Ham doet ook mee aan het debat met verschillende specialisten onder leiding van Cees Grimbergen. De organisatie is in handen van Stichting De Einder.
Over Ton Vink
Dr. Ton Vink (1953; www.ninewells.nl) is filosoof en werkt als consulent samen met stichting De Einder. Hij publiceerde eerder over deze thematiek o.a. Wordt Vervolgd. Zelfbeschikking onder druk, Damon, 2008, en Zelf over het levenseinde beschikken. De praktijk bekeken, Damon, 2008. Hij is eindredacteur van Filosofie & Praktijk en publiceert tevens regelmatig over David Hume en de Verlichting.
Vink, Ton, Zelfeuthanasie. Een zelfbezorgde goede dood onder eigen regie. Budel: Damon, 2013 EUR18,90.