De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM) bestaat bíjna 70 jaar. Komende maandag 3 december spreekt Paul Scheffer de Socrateslezing uit over mensenrechten. Waar is het optimisme gebleven waarmee de UVRM toen werd ondertekend? Die vraag leggen we Eduard Nazarski, directeur van Amnesty International Nederland ook voor. “Eigen mensenrechten eerst, daar geloof ik niet in.”
Eduard Nazarski (1953) is ontegenzeggelijk iemand die bovengemiddeld bezig is met mensenrechten. Met wie zou hij willen afspreken met de Universele Verklaring van de Mensenrechten onder zijn arm? Dat weet hij heel goed. Ook al kan hij meerdere mensen opnoemen, hij kiest voor politica Marga Klompé. Zij was een vrouw van vele eersten, waaronder de eerste vrouwelijke minister (KVP), de eerste minister van Staat en de eerste VN Vrouwenvertegenwoordiger (1947). Daarnaast was Klompé één van de afgevaardigden vanuit Nederland die deelnam aan de vergaderingen over de Verklaring.
Hoe zou u nu tegen de Verklaring aankijken?
Nazarski: “Van haar zou ik willen weten hoe het er precies aan toe ging tijdens die vergaderingen, hoe keek ze ertegen aan? En ook zou ik haar vragen: hoe zou u nu tegen de Verklaring aankijken? Heeft zij datgene bereikt wat jullie daar in al jullie enthousiasme, ambitie en optimisme van hadden voorgesteld? Of zou u bepaalde artikelen anders geschreven willen zien?”
En dat zegt Nazarski natuurlijk niet voor niks. Dagelijks hoort, leest en spreekt hij mensen die universele mensenrechten ten spijt opgesloten worden of voor wie deze rechten niet lijken te gelden. Gelukkig ziet hij ook lichtpuntjes. Want inderdaad spreekt hij regelmatig ook mensen die gevangen hebben gezeten, en die met een beroep op de mensenrechten vrijkomen: “Je kunt je niet genoeg realiseren hoe het is om vrij gelaten te worden na gevangenschap. En dat dankzij mensen die zich dagelijks voor dit stelsel inzetten.
Wreedheid lossen we niet op
“Kijk”, zegt hij, “wreedheid is ingebakken in mensen. Dat lossen we niet op. Maar wel moeten we steeds weer duidelijk maken dat we daartegen in verweer komen. En dan gaat het mij ook om preventie. We moeten ons er eerder mee bemoeien. En dan doe ik een appel op de politiek. Ook in Nederland. Want de slogan ‘eigen mensenrechten eerst’, daar geloof ik niet in. Mensenrechten gelden voor iedereen, ze zijn universeel. En voordat hij zijn volgende afspraak in gaat noemt hij het belangrijkste artikel van de UVRM. “Dat is artikel 1. Dat delen onze organisaties (Amnesty en Humanistisch Verbond, SM) met elkaar.”
Menselijke waardigheid
“Maar”, voegt Nazarski eraan toe, “jullie leggen misschien wat meer de nadruk op de tweede helft van de zin in het artikel, mij gaat het om de eerste helft: Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren.* Waar het mij dan vooral om gaat en dan refereer ik graag aan de Ierse Mary Robinson, (Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van 1997-2002) is de menselijke waardigheid, die door de rechten, die volgen in die eerste zin van het artikel, geborgd moeten worden.”
Wat zeggen autoritaire wendingen in de wereld over mensenrechten?
Meld je aan voor de Socrateslezing van Paul Scheffer>>
* Het hele artikel luidt: Alle mensen worden vrij en gelijk in waardigheid en rechten geboren. Zij zijn begiftigd met verstand en geweten, en behoren zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.