De Nederlandse reactie op de vliegramp met de MH17 ligt onder het vergrootglas. Commentatoren buigen zich over kernvragen: treedt premier Rutte krachtdadig genoeg op, of maakt hij te veel een kniebuiging richting Moskou? En waar heeft het land, diep in rouw gedompeld, nu behoefte aan? Vanwege actualiteit, deze week een speciale aflevering van ‘Gawie Weet Raad’.
Wat betreft dat laatste heeft Joep Dohmen (journalist NRC) zijn keuze gemaakt. Op Twitter meldt hij: ‘Ik wil een dag van nationale rouw. En even geen koopman, maar een dominee die dit land leidt.’
Twee dingen lijken onverenigbaar: een leider die én geestelijke leiding geeft én inspeelt op de roep om sterke optreden tegen zowel de daders van de aanslag als de politieke poppenspelers die achter de schermen aan de touwtjes trekken.
Ook bij @gawieweetraad zitten lezers met deze vragen. Naar aanleiding van het inmiddels veel geciteerde stuk in NRC Handelsblad, waarin Bas Heijne ervoor pleit dat Nederland moet stoppen ‘knuffelen met Rusland’, tweet @Nathalie_S dat zoiets misschien wel inhoudt dat Rutte ‘met zijn vuist op tafel slaat’.
Roep om sterk optreden
De roep om sterk optreden klinkt steeds harder. Vanuit Amerika stelt de conservatieve senator John McCain voor dat de aanslag Nederland zou moeten aanzetten veel meer uit te geven aan defensie. Ondertussen is bekend geworden dat naast de Marechaussee ook Nederlandse commando’s deel zullen uitmaken van de internationale ‘politiemissie’ naar Oost-Oekraïne.
Zo ontstaat er een intense mix van nationaal rouwen om de slachtoffers en de politiek gekleurde nationale en internationale respons op de ramp. Hierbij lopen woede en verdriet door elkaar heen. De constante ondertoon, onuitgesproken maar onmiskenbaar aanwezig, is ‘vergelding’. Maar wat zijn de consequenties van gedachten van wraak na een tragedie die niet te bevatten is?
Het beest moet dood
Hierover maakte Claude Chabrol in de jaren zestig een film getiteld ‘Que la bête meurt' (het beest moet dood). Charles, een kinderboekenschrijver, is kapot van verdriet wanneer zijn zoontje van negen overlijdt na een ongeval met vluchtmisdrijf. Vrijwel onmiddellijk besluit hij niet te rusten totdat hij de inzittenden van de auto heeft gevonden — en hen heeft vermoord.
Dan ontmoet hij per toeval de mooie actrice Helene. Wanneer hij ontdekt dat zij een van de inzittenden was, besluit hij haar te verleiden als deel van zijn wraakplan. Maar dan blijkt dat hij misschien echt verliefd is geworden op deze vrouw.
Een kentering komt als blijkt dat haar zwager de chauffeur van de auto was. Tijdens een bezoek aan haar familie toont deze man, Paul, zich een bruut. Zijn gezin is doodsbang voor hem, vooral zijn tienerzoon met wie Charles een band krijgt.
Toch zet Charles zijn plan door. Pauls zoon is hem echter voor — althans zo lijkt het. Een nieuwsbericht aan het einde van de film meldt dat Paul door vergiftiging dood is, en dat de zoon verdachte is.
Wraakgedachten
Charles realiseert zich dat zijn wraakgedachten alleen maar vernietigende gevolgen hebben. In een voice-over, begeleid door Brahms’ ‘Vier ernste Gesänge’, citeert hij Prediker 3:19 (tekst die ook in het muziekstuk voorkomt): ‘Want de mensen en de dieren treft hetzelfde lot. Zoals een dier sterft, zo sterft ook een mens; ze delen in dezelfde adem. Dat is hun beider lot. Een mens is niet beter af dan een dier, want alles is leegte.’
Het woord ‘leegte’ bevat de kern: wraak maakt menselijkheid onmogelijk. Dat is de waarheid die Charles onder ogen moet zien in Claude Chabrols ‘Que la bête meure’.
Volgende week hervat ‘Gawie Weet Raad’ de zomerserie ‘Project Cronenberg’, over de filosofie van cineast David Cronenberg. Reacties en vragen graag via [email protected] of Twitter en Facebook.