She studied philosophy, sociology and literature at the University of Amsterdam. After her doctoral studies (graduation UvA 1985 cum laude) she worked as a NWO researcher at the Department of Philosophy UvA (1987-1992), where she wrote a dissertation on the ‘cognitive turn’ that took place during the 1970s and 1980’s in interdisciplinary emotion research (UvA 1992 cum laude; supervisors Theo de Boer and Nico Frijda). From 1992 on, she has been Assistant Professor (0,7) at the Faculty of Arts and Social Sciences at Maastricht University. In 1999, she was appointed (special) Professor of Arts & Culture at the Erasmus University Rotterdam (0,2 bijzonder hoogleraar).
She published books and articles on a broad spectrum of topics, ranging from the philosophy of emotions through American pragmatism (William James, Richard Rorty) & postkantian naturalism (Schopenhauer, Nietzsche) to matters of literature, art, politics and cultural hermeneutics. She also contributed reviews and articles to newspapers and magazines.
During her career she served on the editorial board of several journals, including het Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte, Krisis, en Filosofie & Praktijk. Outside academia, she was a member of the Board of the Dutch Humanistic Association, het Humanistisch Verbond (2005-2008).
In 2000 she was Visiting Professor at the Emotion Centre/University of Haifa (NWO travel grant). In 2007-2008 she was a fellow at the NIAS in Wassenaar. In 2009 she was a Visiting Professor at the Charles University Prague.
Her main research interests are ïn the history and philosophy of emotion theories; post-Kantian naturalism; trauma and cultural memoryHeleen Pott (1952) studeerde sociologie, filosofie en literatuurwetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. In 1985 studeerde zij cum laude af op een filosofische scriptie over het pessimisme van Arthur Schopenhauer (Pessimisme als Filosofie, Ambo, 1988). In 1992 promoveerde zij cum laude aan dezelfde universiteit op een proefschrift over filosofische emotietheorieën (De liefde van Alcibiades, Boom, 1992), promotores: Theo de Boer en Nico Frijda.
In 1999 volgde zij prof. drs. Adriaan van der Staaij op als bijzonder hoogleraar vanwege de humanistische stichting Socrates bij de Erasmus Universiteit Rotterdam – de leerstoel is gesitueerd in de Faculteit der Historische en Kunstwetenschappen en in de Faculteit der Wijsbegeerte. Haar oratie (Survival in het mensenpark, Rotterdam, 2000) behelsde een kritiek op het humanistisch vooruitgangsgeloof: de humanistische sentimentalist gelooft in de opvoedbaarheid van emoties, trans-humanisten geloven in de wetenschappelijke belofte van de biotechnologie, beide posities zijn even illusoir.
Heleen Pott was visiting professor aan de University of Haifa in 2000 en fellow aan het Netherlands Institute for Advanced Studies in the Humanities and Social Sciences te Wassenaar in 2007 en 2008. Naast haar Socrates-leerstoel in Rotterdam doceert zij filosofie in de faculteit der Cultuurwetenschappen van de Universiteit Maastricht.
Als Socrates-hoogleraar bij de Erasmusuniversiteit geeft Heleen Pott onderwijs over actuele kwesties op het grensvlak van literatuur, kunst, politiek en cultuurkritiek. Het algemene onderwerp: Nietzsches Erfenis, raakt het seculiere hart van de humanistische wereldbeschouwing. Thema’s als de ‘dood van God’ & de toekomst van religie, de maakbare mens & de biotechnologische utopie, pluralisme & relativisme, de esthetisering van het wereldbeeld, kunst en sublieme ervaring, transhumanisme in cyberspace, Verlichting, Romantiek & (neo)conservatisme, evolutie en intelligent design, melancholie & moderniteit worden bediscussieerd aan de hand van auteurs als Schopenhauer, Nietzsche, Dostojewski, Conrad, Thomas Mann, Rüdiger Safranski, Peter Sloterdijk, Patricia de Martelaere, J.M. Coetzee en John Gray.
Het onderzoek van Heleen Pott spitst zich toe op het onderwerp Emoties. Meer in het bijzonder onderzoekt zij de relaties tussen emotie, cognitie & lichamelijkheid; de verschillen / overeenkomsten tussen fenomenologische, cognitief-psychologische & neurobiologische emotietheorieën; de link tussen emoties, ethiek & literatuur (Rorty, Nussbaum); esthetische emoties & sublieme ervaring (Schopenhauer, Nietzsche); geweld, trauma & emotioneel geheugen; retorica en emotiepolitiek (Aristoteles); de terugkeer van William James in het emotiedebat.
Heleen Pott maakte deel uit van de redacties van het Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte, Krisis en Filosofie & Praktijk. Ook redigeerde zij enkele bundels, waarvan Filosofen van deze Tijd (met prof. dr. M. Doorman, Bert Bakker, 2000) de bekendste is.
Heleen Pott over het humanistische karakter van de leerstoel:
‘Toen Jaap van Praag het Humanistisch Verbond oprichtte, had hij daar naast politieke ook levensbeschouwelijke bedoelingen mee. Het Verbond moest Nederland geestelijk weerbaar maken tegen de dreiging van het nihilisme, zodat agressieve ideologieën als het fascisme geen kans meer zouden maken. Het naoorlogse humanisme kenmerkte zich door een sociaal getint geloof in de mens en in een betere wereld, en door moderne idealen als autonomie, rationaliteit, menselijke waardigheid en kosmopolitisme.
Anno 2008 klinkt die levensbeschouwing menigeen gedateerd of zelfs leeg in de oren. Het politieke debat is de laatste jaren gepolariseerd en de scheidslijnen lopen dwars door het humanisme heen. Wat de inhoud van kernbegrippen betreft (Verlichting, secularisme, atheïsme, wetenschappelijke rationaliteit, tolerantie, autonomie), rollen de Nederlandse humanisten vechtend over straat en door de media.
De Rotterdamse Socrates-leerstoel wil bijdragen aan een verdieping van dit maatschappelijke debat via kritisch onderzoek naar de kernideeën van de moderne humanistische traditie, vanuit de gedachte dat het wetenschappelijke mens- en wereldbeeld dringend aan verheldering en herijking toe is. Twee uitgangspunten staan daarbij centraal. Het eerste is dat kunst, cultuur en wetenschap de mens niet moreler maken, maar alleen slimmer en beschaafder. Mensen behoren tot een oorlogszuchtige soort en ‘… nothing is more human than the readiness to kill and die in order to secure a meaning in life’ , zoals John Gray zegt in zijn verontrustende Black Mass (2007). Het tweede uitgangspunt is ontleend aan Gerard Reve en luidt dat religies geen cognitieve pathologieën of mislukte wetenschappelijke verklaringen zijn (zoals Dawkins denkt), maar creatieve mythes, die zin geven aan een onkenbare werkelijkheid. De religieuze emotie is universeel en onweerstaanbaar en rationele argumenten zullen de religie niet verdrijven. In een globaliserende wereld doen atheïsten er daarom goed aan de onherroepelijke realiteit van religies te onderkennen, in plaats van vruchteloze zending te bedrijven vanuit een seculier Staphorst.’
Research Project 1
Heleen Pott
Rethinking emotions – Affect and Cognition in the History of Science and Philosophy
Emotions are a hot topic today. They are deemed crucial to the understanding of practical reasoning and decision making, the experience of art, the evolution of consciousness, and many other things. Without emotion, there would be no literature, no morality, no politics, no cultural memory or public life, just nothing but boring routine.
Surprisingly however, during the first half of the 20th century, scientists tended to neglect and ignore emotional phenomena. It was only since the late 1960s that the ‘emotions’ as a psychological category started to become a fashionable area of scientific research. In the history of philosophy, emotions were not very popular either. A strong current of Western thought systematically warned against intense anger, joy, fear or grief, and called for banishing the ‘passions’ as alien powers that act against our rational will.
Rethinking emotions critically examines how, over the past 40 years, emotions became an increasingly popular subject matter in cognitive psychology, the humanities and neuroscience. The project examines current disagreements between cognitive and non-cognitive definitions of ‘emotion’ and styles of emotion research. It also raises philosophical questions about the recently proclaimed ‘rational’ nature of emotions, about how the concept of ‘emotion’ differs from ‘passion’ and ‘affect’, and how it relates to concerns and values, rationality and cognition, bodily changes and affective intentionality.
Its major theoretical claim is that a re-thinking of contemporary psychological approaches of feelings and emotions in the context of historical theories of the passions (Aristotle, Stoa, Aquinas, Descartes, Spinoza, Hume, Kant, Schopenhauer, Nietzsche, Wittgenstein, Ricoeur and Plessner) can go beyond the tired dichotomies of affect and cognition, body and mind, causality and rationality, and make a major contribution to a truly integrative conceptual framework for understanding emotions.
Research Project 2
Heleen Pott
The Return of William James. Rediscovering the Body in Emotion, Cognition and Rationality
Over the past ten years, neuroscientific interest in the emotions has virtually exploded. A growing network of researchers now claim that emotions are adaptive neurobiological programs in the mammalian brain, affective responses that are constituted by unique physiological profiles. In an explicit criticism of cognition-based emotion theories, Damasio (1994, 1999, 2003), LeDoux (1998) and others situate their work in the tradition of William James’ body-based feeling theory again.
The proposed research will reinterpret James’ ‘feelings of bodily changes’ in the broader context of his philosophical pragmatism and argue that at the foundation of his theory lies an interest which still goes unnoticed. In his notorious article ‘What is an Emotion?’ (Mind 1884), as elsewhere (1892, 1894, 1897), and notably in The Varieties of Religious Experience (1902), James attempted to integrate findings from Darwinian biology with the use of the phenomenological method (not to be confused with simple introspection), in order to work out a new conceptualization of emotion as a central organizing process for both consciousness and behavior. This double focus remains highly relevant for future multidisciplinary emotion research. I will show that a critical reexamination of James’ theory helps clarify some fundamental puzzles in contemporary emotion theory and research. Central questions to be explored include: How can the intentionality of emotions be naturalized? What do (neuro)biological affect theories imply with respect to rationality, action and human responsibility? What do the brief, irruptive, causally triggered responses that last for 120 milliseconds such as are presented in the work of LeDoux c.s., have to do with the longer-term personal passions of Antigone, Othello, or Swann, that are so vividly described in literature?
Enkele recente publicaties
– Pott, H.J. (2011), review van S. Roeser, Emotions and Risky Technologies, Springer 2010, in: Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte (forthcoming).
– Pott, H.J. (2011), ‘Lachen met Plessner. Een kleine evolutiefilosofie van de lach’, in: Filosofie & Praktijk, 1, jrg. 32, p. 50-64
– Pott, H.J. (2010), ‘J.M. Coetzee’s Diary of a Bad Year’, in: Kunst en Wetenschap, jrg. 19, nr. 4, p. 11,12.
– Pott, H.J. (2010), ‘Emotions, Phantasia and Feeling in Aristotle’s Rhetoric’, in: Close, E., Couvalis, G., Palaktsoglou, M., Tsianikas, M., (Eds.), Greek Research in Australia. Adelaide, Flinders University Press.
– Pott, H.J.(2010), ‘Emotions, Phantasia and Feeling in Aristotle’s Rhetoric’.
– Pott, H.J. (2010), ‘Cognitivism, Componential Definitions, and Natural Kinds’. In C. Douilliez & Chr. Humez (Eds.), Consortium of European Research on Emotion, Proceedings Third European Conference. Lille: Universite Lille 3, 48
– Pott, H.J. (2008), ‘Was Aristoteles een Cognitivist? Emoties in Aristoteles’ Rhetorica’, in: Algemeen Nederlands Tijdschrift voor Wijsbegeerte, jaargang 100, nr. 2, p. 89-103.
– Pott, H.J. (2008), ‘Emotions, Phantasia and Feeling in Aristotle’s Rhetoric’, in: Couvalis, G. e.a. (red.), Greek Studies 2007, Adelaide, Flinders University Press (forthcoming).
– Pott, H.J. (2007), ‘Van Nietzsche naar Dawkins en terug’, in: Pott, H.J. & Van Kampen, D. (red.), Schaduwen van een dode God, Budel, Damon. Tevens themanummer Filosofie & Praktijk, 1, jg. 28, p. 5-16.
– Pott, H.J. (2006, 1/2 april), ‘Waarheid is een aantrekkelijke constructie-meer niet’, in: NRC Handelsblad, Opinie & Debat, p. 15.
– Pott, H.J. (2006), ‘Minima Philosophica: Avondrood der cartoonisten’, in: Filosofie & Praktijk, nr. 4, p. 53-57.
– Pott, H.J. (2006), Bijdragen (oorspronkelijk in Trouw) over: De Europese Grondwet, Angst en Media, Geschiedenisonderwijs, De Markt vernietigt de Moraal, Intelligent Design, in: Stein, Y. (red.), Filosofisch Elftal. Nederlandse denkers over de actualiteit, Amsterdam, Nieuw Amsterdam.
– Pott, H.J. (2005), ‘Van James naar Damasio. Balans van dertig jaar emotietheorie’, in: Van Reyen, M. (red.), Emoties. Van stoïcijnse apatheia tot heftige liefde, Kampen, Klement/Pelckmans, p. 114-124.
– Pott, H.J. (2005), ‘Draadloos Dromen. Kanttekeningen bij de nieuwe media en hun profetie’, in: Tijdschrift voor Humanistiek, nr. 23, p. 59-70.
– Pott, H.J. (2005), ‘Peter Sloterdijk’, in: Doorman, M. & Pott, H.J. (red.), Filosofen van deze tijd, negende geheel herziene druk, Amsterdam, Bert Bakker, p. 413-427.
– Pott, H.J. (2005), ‘Love as a Paradigm Case of Emotion: the Cognitive Theory Revisited’, in: C. Kronquist (red.), Emotions, Others and the Self, Turku, Abo Akademie.
– Pott, H.J. (2005), ‘Paradijs of mensenpark? Biotechnologie als religie’, in: J. Duyndam, M Poorthuis, & Th. de Wit (red.), Humanisme en religie. Controverses, bruggen, perspectieven, Delft, Eburon, p. 379-393.
– Pott, H.J. (2005, 9 april), ‘Kernwaarde Gastvrijheid. Laat de vreemdeling zichzelf zijn’, in: NRC Handelsblad, p. 13.
– Pott, H.J. (2004), ‘Richard Rorty, Philosophy and the Mirror of Nature’, in: Staal & De Rijk (red.), De oogst. Denkers die ons wereldbeeld veranderden, derde druk, Amsterdam, Prometheus / NRC-Handelsblad, p. 374-378.
– Pott, H.J. (2003), ‘Emotie en Rationaliteit revisited. Een nieuw seizoen voor de emotiefilosofie’, in: Wijsgerig Perspectief, jrg. 43, nr. 2, p. 4-17.
– Pott, H.J. (2003), ‘Nietzsche on Tragedy, Politics and Multi-media Experience’, in: R.Sasaki (red.), The Great Book of Aesthetics, Tokyo.
– Pott, H.J. (2003), ‘De laatste dagen van de kunstkliek’, in: B. Vandenabeele & K. Vermeir (red.), Gemedieerde Zintuiglijkheid. Jaarboek voor Esthetica, p. 129-132.
– Pott, H.J. & Doorman, M. (2002), ‘Uilen van Minerva. Een inleiding op de filosofische canon van deze tijd’, in: Pott, H.J. & Doorman, M. (red.), Filosofen van deze tijd, zesde herziene druk, Amsterdam, Bert Bakker, p. 7-22.
– Pott, H.J. (2002, 16 augustus), ‘Liefde in steeds kleinere cirkels. Recensie van Martha Nussbaum, Upheavals of Thought. The Intelligence of Emotions, in: NRC Handelsblad, p. 21.
– Pott, H.J. & Couprie, D.L. (2002), ‘Imagining the Universe’, in: Apeiron, Journal for ancient philosophy and science, Vol. XXXV, p. 47-59.
– Pott, H.J. (2002), ‘De Wedergeboorte van het Subject uit de Geest van Hypertext’, in: Devos, R., Braeckman, A. & Verdonck, B. (red.), Terugkeer van het Subject? Recente ontwikkelingen binnen de filosofie, Leuven, Universitaire Pers, p. 23-41.
– Pott, H.J. (2002), ‘Brief aan Desiderius Erasmus, in antwoord op diens brief van 14 maart 1514′, in: Manschot, H. & Ten Kate, L. (red.), Brieven aan Erasmus, Amsterdam, Boom, p. 46-55.
Contactgegevens
Erasmus Universiteit Rotterdam
Faculteit Historische en Kunstwetenschappen
Complex Woudestein, gebouw L, kr. L2-034
Burg. Oudlaan 50
Postbus 1738, 3000 DR Rotterdam
e-mail
Universiteit Maastricht
Faculteit der Cultuurwetenschappen
Soirongebouw, kr. 1011
Grote Gracht 80-82
Postbus 616, 6200 MD Maastricht
Tel.: 043-3883319
e-mail
Link naar de website