“Een samenleving waarin mensen zich gezien en veilig voelen, maakt ze gezonder.” Ester Bertholet is intiatiefnemer van Ons Raadhuis, een ontmoetingscentrum waar 55-plussers van alle achtergronden die vitaal in het leven willen staan elkaar ontmoeten. Ons Raadhuis heeft de Human Included prijs van het Gouden Pact gewonnen, omdat het hokjesdenken overstijgt en een inclusieve samenleving op kleine schaal realiseert.
Wat maakt Ons Raadhuis een uithangbord van een nieuwe kijk op zorg en welzijn?
“Mijn advies luidt: haal de schotten weg. Ook in de zorg werken we vaak met afvinklijstjes en sturen we mensen op een apart medisch dementie-pad, autisme-pad, et. cetera.. Zo pinnen we hen vast op hun beperking. Maar de betekenis die een beperking krijgt in iemands leven ligt niet vast. Die hangt in grote mate af van de ruimte die mensen krijgen om mee te blijven doen.”
Is dat waarom je met Ons Raadhuis bent begonnen? Was zo’n ruimte er nog niet?
“Inderdaad, als arts merk ik dat de medische oplossing vaak onvoldoende is. Het juiste antwoord op kniepijn door artrose kan niet alleen maar paracetamol zijn. En op somberheid na het overlijden van een partner moeten we meer kunnen verzinnen dan een antidepressivum. De opmerking ‘blijf actief, blijf je ontwikkelen en onder de mensen komen’ in de praktijk brengen, lukt veel ouderen eenvoudigweg niet meer. Waar moeten ze dan naar toe als ze al last hebben van een aantal kwalen zoals slechter zien of horen? Met een dagopvang hoef je bij de meesten niet aan te komen. Met mijn patiënten heb ik veel nagedacht over dit probleem. Met alleen een vrijwilliger die af en toe langskomt, ben je er niet. Een buurthuis is vaak al te lastig geworden en helpt ook niet goed genoeg tegen gevoelens van somberheid of eenzaamheid.
In Ons Raadhuis kunnen mensen wel weer actief zijn, doordat ze indien nodig geholpen worden door een van de coördinatoren. Zij zorgen er voor dat alles goed loopt, dat er een ruim aanbod aan activiteiten is en de vrijwilligers weten wat ze moeten doen. Mensen komen ook voor meer dan een activiteit of cursus; ze blijven hangen, maken hier en daar een praatje. De deelnemers krijgen het gevoel weer ergens bij te horen, ze vinden gezelligheid, een groep en een thuis. Dit samen met de activiteiten die ze ten dele ook zelf vormgeven, geeft hun weer moed, energie en inspiratie.”
Geluk staat dus voorop. Moeten we wat dat betreft nog de knop omzetten in de zorg en samenleving?
Vitaliteit en gezondheid worden niet alleen bepaald door de ziekten van mensen, dat weten we inmiddels wel. Een samenleving waarin mensen zich gezien en veilig voelen, ook buiten de muren van hun eigen huis, maakt ze gezonder. Daar hoort dan natuurlijk wel bij dat overheid, verzekeringen en burgers investeren in de mogelijkheden en acceptatie van mensen die net anders zijn. De dagbesteding als plek waar oudere mensen met beperkingen naar toe moeten gaan, is niet meer van deze tijd. De nieuwe generatie laat zich daar steeds moeilijker met het busje naar toe brengen. We moeten als samenleving nadenken over een meer geïntegreerde plek voor ouderen. In Ons Raadhuis zijn alle mensen en dan met name alle ‘ouderen’ welkom, ongeacht hun afkomst, leeftijd, opleidingsniveau of mate van beperking.
Investeringen van overheden zijn nodig, zeg je. Wat is er voor nodig om Ons Raadhuis draaiende te houden?
Politici praten veel over de participatiesamenleving, maar mogen absoluut niet voorbij gaan aan de professionaliteit die daarvoor nodig is. Soms moeten we omgaan met fricties en vaak moeten we inspelen op gedrag dat samenhangt met een ingewikkelde persoonlijkheid, verdriet of beperkingen als dementie of incontinentie. We investeren veel in de begeleiding van vrijwilligers, die hier op hun beurt soms weer helemaal opbloeien. Voor één-op-één-gesprekken over levensvragen hebben we een gepensioneerde psychotherapeut en een maatschappelijk werker rondlopen. Een geestelijk begeleider zou dat ook kunnen doen. Daarnaast hebben mensen gewoon vaste gezichten nodig, een gevoel dat ze welkom zijn. De coördinatie van alle activiteiten, afstemmen met de (professionele) docenten, de financiële afhandeling van de strippenkaarten, PR – dat zijn allemaal taken waar professionele ondersteuning bij nodig is.
Hoe krijg je de gemeente en stakeholders dan over de streep om hier duurzaam in te investeren?
Het helpt de gemeente denk ik om te horen van andere gemeenten met een ouderenbeleid waarbinnen initiatieven zoals Ons Raadhuis (volledig) worden ondersteund. Aansturing ‘van boven af’ doordat Ons Raadshuis in de politiek van Den Haag wordt erkend als goed voorbeeld en bevestiging door een prijs als de Human Included helpen daar enorm bij. Naast het verzamelen van de succesverhalen van de deelnemers zal ik zelf investeren in het opzetten en begeleiden van onderzoek waarmee we onze resultaten aantonen. We moeten laten zien dat mensen zich daadwerkelijk vitaler, energieker, minder zorgafhankelijk en minder eenzaam voelen.
Wat is je droom met Ons Raadhuis? Waar wil je over vijf jaar staan?
Ons Raadhuis in Velp kent dan geen financieringsproblemen meer, we hebben dan structurele financiering toegezegd gekregen die zelfs nog wat ruimer is dan nu waardoor we alle dagen van de week open kunnen en ook een avondmaaltijd (en een avondprogramma) kunnen verzorgen. Mijn droom is dat over vijf jaar veel gemeenten een variant van Ons Raadhuis hebben gecreëerd, afgestemd op de lokale situatie.
Gaat de Human Included prijs daarbij helpen?
Ja, zeker! Zowel om op de korte termijn om de subsidieverstrekkers een duwtje in de goede richting te geven, als op de lange termijn als het gaat om het overtuigen van de noodzaak tot structurele financiering. Bovendien worden mensen aan het denken gezet: door deze prijs zullen veel meer mensen van Ons Raadhuis horen en naar mijn idee daardoor gaan inzien dat het echt kan, samen leven. Niet geforceerd met een kindercrèche in het verpleeghuis, zonder dat er echt uitwisseling en wederkerig contact plaatsvindt, maar door een uitnodigende plek te creëren waar oprecht zowel mensen met als zonder problemen willen zijn.
Gouden Pact
Goede ouderenzorg is een veel besproken kwestie. Terecht. Vanuit de praktijk zien we dagelijks hoe goede zorg onder druk staat. Daarom lanceren Humanistisch Verbond, de Universiteit voor Humanistiek, Humanitas en een aantal humanistisch geestelijk begeleiders een Pleidooi voor een Gouden Pact. Een pleidooi voor meer zeggenschap van ouderen zelf, bij leven en bij waardig sterven. En voor waardige en beter georganiseerde ‘immateriële’ zorg, in verpleeghuizen en daarbuiten.
Houd het Gouden Pact in de gaten, want vanaf februari, vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen 2018, trekken we met Bertholet en vele anderen door het land om te agenderen dat de participatiesamenleving een collectieve verantwoordelijkheid is.
Kijk ook op de website van Ons Raadhuis
Foto bovenaan: bezoekers van Ons Raadhuis bij de uitreiking van de Human Included prijs. Fotograaf: Angeliek de Jonge