Hoe leg je een piramide van vrijheden?
Als je een piramide van vrijheden moet maken, welke zet je dan bovenaan? De leerlingen in groep 7 in de les over mensenrechten van HVO-docent Daniëlle van Veeren zouden het anders doen met meer informatie. “Het is belangrijker om jezelf te kunnen zijn, dan in vrede te leven!” “Ja, maar als het oorlog is, kun je jezelf dan zijn?”
“Ik zou ze – nu ik dit filmpje heb gezien – echt heel anders neerleggen,” zegt een welbespraakt meisje met net geknipt haar met een pony. “De vrijheid om jezelf te zijn komt dan helemaal bovenaan.” Ze heeft het over de piramide van vrijheden. De kinderen ‘ranken’ daarmee verschillende vrijheden die tot de rechten van de mens behoren – variërend van vrijheid door onderwijs, tot vrijheid om jezelf te zijn tot de vrijheid om in vrede te leven.
Diverse vrijheden
Het filmpje dat de vorige les niet aan bod aan kwam – er ging een flinke beker thee over de laptop heen – werpt nieuw licht op de zaak. Diverse vrijheden die deel uitmaken van het Kinderrechtenverdrag van de Verenigde Naties worden in beeld gebracht. De kinderen pikken uit de soms aangrijpende beelden vooral die van andere kinderen wier gezichten hevige emoties uitstralen. En ze leveren spontaan commentaar. Bijvoorbeeld op het beeld van het jongetje dat stevig tegen zijn moeder aangeklemd en zo te zien doodsbang is. Waarvoor precies? Dat zie je niet, maar het zou wel eens met de ‘migratiestromen’ te maken kunnen hebben, denken ze.
Ook de still waarop een tekst op een spandoek te lezen staat: We are not terrorists verwijst ernaar. Engels geen punt, voor sommige van deze kinderen 10 /11 jaar oud.
“Dat is in Marokko”, roept een meisje.
“Nou het kan ook ergens anders zijn!”
“Hoe weet jij hoe Marokko eruitziet”, is het enigszins geïrriteerde antwoord.
“Nou, ik ben er ook een keer geweest”
“Laat elkaar wel uitpraten, hè?!” Als de kinderen te veel door elkaar praten en af dreigen te wijken van het thema, grijpt Van Veeren in.
Mens onder de mensen
Zij geeft sinds twee jaar humanistisch vormingsonderwijs (HVO) en was daarvoor ruim 10 jaar leerkracht in het basisonderwijs. “Een belangrijk mensenrecht vind ik artikel 2 van de Kinderrechten (tevens artikel 1 van onze Grondwet)”, vertelt ze voor de les. “Het recht om in gelijke gevallen gelijk behandeld te worden, ofwel niet gediscrimineerd te worden. Hoewel wij verschillen in uiterlijk, levensovertuiging, seksuele voorkeur, afkomst, zijn wij in de eerste plaats allemaal mens onder de mensen. Niemand is daarin meer of minder dan de ander. Met het erkennen van gelijkheid begint onze vrijheid.”
‘Nou, dat is gewoon mijn mening’
“Een veel gehoorde repliek, vooral in de bovenbouw, is: ’Nou, dat is toch gewoon mijn eigen mening!’ Daarmee proberen kinderen tegenwerpingen nog wel eens te blokkeren. Bij Humanistisch Vormingsonderwijs (HVO) oefenen wij om beargumenteerd je mening te geven en om te gaan met andere meningen. In de lessen over mensenrechten komt dat terug. Dat zul je straks wel zien.”
Dat klopt. De kinderen filosoferen verder over wat ze belangrijker vinden: de vrijheid jezelf te zijn, in vrede te leven, of de vrijheid om te genieten van het leven en vrij je mening te kunnen geven. Een ernstig jongetje begint met een betoog en zegt dat als iedereen zichzelf kan zijn er geen oorlog zou zijn en je dan…. maar hij loopt vast en wij zullen nooit helemaal weten wat hij vindt.
Van Veeren geeft hem de ruimte om er nog even verder over na te denken, terwijl iemand anders overneemt en meent dat oorlog vooral met macht te maken heeft en verwijst naar de Tweede Wereldoorlog. “Kijk, Hitler vond bepaalde rassen niet goed, dus die konden zichzelf niet zijn en Hitler had de macht om de oorlog te verklaren.”
Alle vrijheden zijn belangrijk
Het meisje naast dat met de pony zit ondertussen lang na te denken. “Eigenlijk”, zegt ze, “zou ik een groot vel willen hebben en al die vrijheden naast elkaar willen plakken, want ze zijn allemaal belangrijk.”
”Ja”, gaat haar buurvrouw door, “dat vind ik ook. Om een keuze te maken wat de beste en de slechtste vrijheid is, moet je alles hebben gevoeld.” Ze doelt op de kinderen in het filmpje die onmenselijke arbeid verrichten, die gevangen zitten of in oorlogssituaties leven zoals de kindsoldaten.
Van Veeren vraagt de klas of je echt zelf hebt moeten meemaken om er iets van te vinden. Veel tijd voor een antwoord is er niet meer, er wacht ons nog een filmpje –Mensjesrechten- over het ontstaan van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.
Artikel 1
Ondertussen deelt Van Veeren de paspoorthoesjes van het Humanistisch Verbond uit en leest tot slot het eerste artikel naar erop in het Engels hardop voor. “All human beings are born free…” Terwijl ze bezig zijn met de vertaling ervan, staat de volgende klas alweer te dringen voor hún HVO-les.
Deze les overziend: de kinderen leren hier zelf na te denken en te argumenteren over rechten en vrijheden. Ze zijn daar zo mee bezig dat ze af en toe vergeten te luisteren naar een ander. Maar om dat te leren hebben ze nog voldoende tijd. Je zou wensen dat alle kinderen in Nederland dit soort lessen kregen.
In verband met hun privacy geven we de namen van de kinderen niet weer.
Teken de petitie en zet mensenrechten in je paspoort
Beeld: Saskia Markx
Tags:#Autonomie#Burgerschap#Humanistisch Vormingsonderwijs#Onderwijs & opvoeding
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.