”Ik kan moeilijk omgaan met onrecht en onderdrukking. Dus zet ik mij graag in voor vrede en vrijheid”. Aan het woord in onze serie over 'Vrijheid' is Brigadegeneraal J.F.A.M. van Griensven.
Hoe definieert u vrijheid?
Vrijheid betekent voor mij niet alleen leven in een vrij land, maar vooral keuzemogelijkheden hebben en zelf keuzes mogen maken. Dat geldt voor alle facetten van het bestaan. Dat is overigens iets anders dan doen en laten wat je wil. Vrijheid is geen vrijblijvendheid. We zullen ons moeten conformeren aan sociale kaders en wetten om de samenleving leefbaar en bestuurbaar te houden. Vrijheid van keuze mag niet uitmonden in egoïstisch gedrag en 'lekker doen wat ik wil', ten koste van anderen. Een soort vrijheid in gebondenheid dus.
Welke rol speelt vrijheid in uw werk?
Het thema speelt natuurlijk een belangrijke rol in het werk van iedere militair. Eigenlijk is dat de essentie van ons bestaan. Militairen vechten per definitie voor vrijheid, hetzij in de klassieke zin ‘de vrijheid van het land’, hetzij in meer enge zin ‘het helpen van anderen’ om hen meer keuzevrijheid in hun bestaan te geven.
Ik heb dat van nabij mogen ervaren toen ik commandant was in Uruzgan. De bevolking was straatarm in een land dat niet veel te bieden heeft. De jarenlange oorlog en burgeroorlog heeft hen elke vrijheid ontnomen. Waar niets is, kan men ook niet kiezen. Zeker niet als daar een partij rondloopt die je familie uitmoordt als je niet voor hen kiest. Het was mijn missie de bevolking niet alleen te steunen en veiligheid te bieden, maar ook voor alternatieven te zorgen, zodat ze weer een keuzemogelijkheid hadden. Bijvoorbeeld alternatieve gewassen in plaats van papaver, om in hun onderhoud te voorzien.
Hoe vrij bent u in uw werkbeslissingen?
Als commandant heb ik een grote mate van vrijheid. Echter bij verantwoordelijkheden en bevoegdheden horen ook middelen. Je bent pas echt vrij in je beslissingsbevoegdheid, als je ook de zeggenschap hebt over alle factoren die invloed hebben op die beslissing. Aangezien er veel ondersteunende processen binnen Defensie zijn gecentraliseerd, ervaar ik dat nog wel eens als een restrictie. Als ik geen zeggenschap heb over zaken als de personeelsdienst, financiën, materieel en budgetten, beperkt dat mijn vrijheid van handelen enorm..
Overigens heb ik als commandant tijdens de missie in Afghanistan een grotere mate van vrijheid ervaren, omdat ik daar meer zeggenschap had over de randvoorwaarden en de eigen middelen. Uiteraard wel binnen het mandaat en de 'Rules of Engagement'.
Wat betekent vrijheid voor uzelf?
Keuzevrijheid ofwel freedom of movement. Ik wil altijd een keuze hebben, zodat ik ook zelf verantwoordelijk ben voor de gevolgen. Ik vind het minder fijn als ik ben overgeleverd aan de beslissingen van anderen, zeker als de gevolgen grote impact kunnen hebben.
Hoe verhoudt uw 'professionele vrijheid' zich tot uw persoonlijke visie op vrijheid?
Eigenlijk onderken ik wel een zekere paradox in mijn eigen opvatting over (keuze-)vrijheid. Immers, als militair ben je per definitie afhankelijk van wat de politiek beslist.
De politiek stuurt ons op missie, ook al zijn we het daar misschien principieel niet mee eens. Dat heeft dan weer te maken met de context die we zelf kiezen. Dat is het lot van een militair. Persoonlijke vrijheid is dan ook ondergeschikt aan die keuze. Maar ja, ook de keuze om militair te worden is een vrije keuze geweest. Na een keuze zit je vast aan de gevolgen, waar je dus ook impliciet voor gekozen hebt. Indien dat onverenigbaar is met je eigen opvattingen, hebben we natuurlijk ook weer de vrijheid om iets anders te kiezen. Dat kan in Nederland. Daarom leven wij in een vrij land.
‘Niets is pijnlijker dan krenking van de menselijke waardigheid; niets vernederender dan slavernij. Menselijke waardigheid en vrijheid zijn ons van nature aangeboren. Laat ons die dan verdedigen of met waardigheid sterven,’ schreef Cicero.
Eigenlijk herken ik mijn eigen gedachtegang in deze uitspraak van Cicero. Het gaat om respect (waardigheid) en keuzevrijheid (slavernij) van en voor eenieder. Het is het waard om daarvoor te vechten en desnoods te sterven, wat maar al te vaak is bewezen door onze militairen. Helaas zullen wij nooit in een wereld leven waarin iedereen dat respect en die keuzevrijheid gunt aan iedereen, dus zullen we er altijd voor moeten vechten, in wat voor vorm dan ook.
Hans van Griensven is Commandant van het Operationeel Ondersteuningscommando Land. De grootste eenheid van de krijgsmacht met ongeveer 5500 mensen.
Vorige interviews in de serie over Vrijheid
Lees ook de interviews met kinderrechter Wouter van der Haak en de onconventionele psychiater Bram Bakker
Volgend interview
Rosanna van Oudenaarden interviewde Roel Voorintholt, artistiek directeur Introdans. Dit interview publiceren we op dinsdag 30 oktober.
‘Dansen is voor mij bevrijdend. Op het moment dat je het podium op gaat, vergeet je alles. Je geeft alles wat je hebt en stort je er helemaal in.’
Op 31 oktober organiseert het Humanistisch Verbond het jaarlijkse symposium voor humanistisch geestelijk verzorgers die namens het HV werken. Dit keer is het thema ‘vrijheid’. Als opmaat voor het symposium interviewen wij telkens een andere beroepsbeoefenaar.