Antwoorden op levensvragen aan de hand van vijf films
Mensen zoeken naar zin. Worden geconfronteerd met het noodlot. Vragen zich af wie ze nu eigenlijk zijn. De zoektocht naar antwoorden op levensvragen is een belangrijk thema in films. In de onderstaande selectie staan films centraal die dit op pakkende wijze onderzoeken.
Ikiru
Wat maakt het leven de moeite waard? Of beter: waarvoor wil je echt moeite doen in het leven? De Japanse grootmeester Akira Kurosawa onderzoekt deze vraag in de indringende film Ikiru (1952). De titel laat zich vertalen als ‘Om te leven’.
“ Om te leven ”
Hoofdpersoon is Watanabe, een ambtenaar die dertig jaar lang keurig heeft gedaan wat hem steeds is opgedragen. Wanneer hij het bericht krijgt dat hij maagkanker heeft en niet lang meer te leven heeft, raakt hij in een crisis. Hij realiseert zich dat hij nog één daad van betekenis wil verrichten. Tegen alle bureaucratie in zet hij zich in voor de bouw van een kinderspeelplaatsje midden in een achterbuurt.
Na zijn begrafenis voert een groep collega’s een gesprek over de laatste maanden van Watanabe’s leven. Allemaal kijken ze bevreemd terug op die ongebruikelijke laatste inspanning. Met uitzondering van één persoon snapt niemand waarom hij zich zo druk maakte om dat ene speelplaatsje. De film toont op magistrale wijze dat juist zoiets kleins van heel grote betekenis kan zijn.
Hoe je door één betrokken daad wezenlijk verschil kunt maken. Daarmee geef je je eigen leven waarde, maar ook dat van anderen.
Stories we Tell
Wie ben je eigenlijk? Waar hoor je thuis? Wat is jouw geschiedenis? Het lijken eenvoudige vragen, vanzelfsprekend zijn ze allerminst. In de autobiografische documentaire Stories we Tell (2012) onderzoekt de jonge filmmaakster Sarah Polley (1979) haar eigen verleden.
Haar zoektocht begint wanneer ze een film wil maken over haar moeder Diana, die zij zelf niet goed heeft gekend. Aan de hand van herinneringen van haar vader en haar oudere broers en zussen, schetst ze het portret van een flamboyante maar tragische vrouw. Tijdens het opdiepen van deze verhalen ontdekt ze geleidelijk wie zij zelf is. Zo blijkt haar vader niet haar biologische vader te zijn. En gaandeweg verwordt het onderzoek naar haar moeder tot een zoektocht naar haar eigen verleden.
De film laat zien dat herinneringen niet betrouwbaar zijn. Dat ons eigen verleden -net als onze toekomst- niet vast ligt, maar steeds weer gevormd wordt door de verhalen die we vertellen. Een ontroerende en inspirerende film die je een andere kijk geeft op je levensverhaal.
Magnolia
Verlangens en emoties zijn essentiële drijfveren in het leven; Ze geven ons richting en ze kleuren ons bestaan. Tegelijk vormen ze de belangrijkste bron van conflicten en leed.
In de indrukwekkende film Magnolia (1999, Paul Thomas Anderson) volgen we gedurende één etmaal de parallelle levens van verschillende personages die worstelen met hun bestaan. Die van de politieagent en het beschadigde meisje, de zelfhulp-goeroe en zijn stervende vader, het vergeten kindsterretje dat naarstig op zoek is naar erkenning, en die van nog vele andere personages. De rode draad vormen de levensvragen en verlangens die ieder van hen voortdrijft tegen de achtergrond van een toevallig en noodlottig bestaan. Ik ken geen andere film die de menselijke conditie zo veelstemmig in beeld brengt. Durven we de realiteit van ons bestaan onder ogen te zien? Vertellen we de waarheid over wie we zijn en wat we ervaren, zelfs als het risico op afwijzing bestaat? Hoe komen we in het reine met onze oude pijn, die ons ook voortdrijft als een laaiend vuur? Iedereen verlangt naar menselijk contact, naar erkenning en liefde. Maar we vormen zelf ons grootste obstakel.
“ Ergens moeten we een weg vinden door de ‘piss and shit’ van ons leven, want: ‘It’s not going to stop, till you wise up' ”
Een film die je loutert!
I heart Huckabees
Films die gaan over levensvragen zijn in de regel ernstig, dramatisch en zwaar. Een verfrissende uitzondering is I heart Huckabees (2004, David O. Russel). Op lichtvoetige wijze stelt de film een serieuze levensvraag aan de orde: heeft het leven een diepere zin en betekenis of is het slechts een absurd en toevallig gebeuren?
Albert Markovski is een activist die zich verzet tegen de komst van een gigantische supermarkt in zijn stadje. Daarnaast wil hij een vreemde ontmoeting in zijn leven ophelderen, en daarom schakelt hij de hulp in van twee zogenaamde ‘existentiële detectives’. Dit eigenaardige echtpaar vertelt hem over de ‘kosmische verbondenheid’ van het bestaan. Ze leren hem vanuit een positieve filosofie in het leven te staan.
Terwijl de verwikkelingen rondom de strijd tegen de supermarkt absurde vormen aannemen, verschijnt een oud-volgelinge van de detectives ten tonele. De vrouw propageert een nihilistische levensovertuiging: het leven is een betekenisloze misère die je maar beter kunt omarmen. De film speelt met fundamentele filosofische vragen en laat ruimte hier op een luchtige manier over na te denken.
To stay Alive: A Method
We stellen levensvragen wanneer we geconfronteerd worden met de tragische dimensie van het bestaan. Hoe te leven met lijden en met zaken die wij zelf niet in de hand hebben? In To Stay Alive: A Method (2016, Eric Lieshout) staat deze vraag centraal.
Uitgangpunt is een essay van de pessimistische schrijver Michel Houellebecq. De Amerikaanse rocker Iggy Pop, die zelf een ruig en intens leven leidde, leest voor uit dit essay en neemt ons mee op een soort odyssee. Aan de hand van een aantal portretten – waaronder van hemzelf en de schrijver – wordt een handleiding tot overleven gegeven. Startpunt: ‘een dode dichter schrijft niet meer. Dus is het belangrijk dat u blijft leven.’
“ Startpunt: ‘Een dode dichter schrijft niet meer. Dus is het belangrijk dat u blijft leven' ”
De film is een ode aan veerkracht, expressie en creativiteit; niet zozeer als de weg naar het geluk, maar als strategie om de zwaarte van het leven op een schitterende manier te dragen. Heb je het moeilijk en zie je er geen gat meer in? Dan is deze film een absolute must!
A list of posts
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.