Gevoelens, waarden en ervaringen kunnen onduidelijk en vaag zijn. Gelukkig hebben mensen iets bedacht waardoor ze zichtbare vorm krijgen: rituelen.
Rituelen klinken wat ouderwets. Dat is jammer, want het is een krachtig instrument. Met een ritueel begrens je een apart blok in de tijd, los van het normale leven. Je maakt een plek die speciaal is bedoeld om samen een verhaal te delen en te bevestigen. Een ritueel is meteen herkenbaar aan de gestileerde manier van handelen. Er wordt een sfeer opgeroepen die onze zinervaring versterkt.
Kenmerken van een ritueel
- Rituelen zijn handelingen,
- ze zijn symbolisch van aard,
- en verwijzen naar iets wat voor mensen betekenisvol is.
“ Een ritueel is meteen herkenbaar. ”
Een ritueel is meteen herkenbaar. Je ziet de speciale manier van bewegingen, de aparte gebaren, de bijzondere manier van spreken en de passende kleding. Denk bijvoorbeeld aan het huwelijksritueel. Er is speciale muziek, speciale kleding, het woord ‘ja’ krijgt de betekenis van een levenslange belofte en deze belofte wordt (ook voor de buitenwereld) zichtbaar gemaakt met trouwringen.
Wat is de functie van rituelen?
Over de functie van rituelen bestaan verschillende ideeën. Grofweg zijn er vier functies te onderscheiden.
- Rituelen helpen bij belangrijke overgangen als geboorte, huwelijk, overlijden en een verandering van maatschappelijke positie.
- Rituelen versterken de sociale band en gedeelde ervaring, je voert ze meestal gezamenlijk uit.
- Het ritueel brengt orde en structuur in de sociale wereld.
- Rituelen brengen tot uitdrukking wat je op een andere manier niet goed kunt zeggen.
Hoe verbind je je binnenwereld met de buitenwereld?
Door middel van rituelen kunnen we innerlijke waarden en betekenissen uiterlijk tonen en met elkaar delen. Vreugde over een geboorte, verdriet over een dood, aandacht voor het nieuwe seizoen of de initiatie in een kennisgemeenschap bij een promotieplechtigheid: de bijbehorende rituelen maken het mogelijk een (gedeeld) innerlijke verhaal ook in de materiele wereld te tonen. Rituelen zijn transitioneel : ze verbinden ons ongrijpbare innerlijk met een grijpbare en zichtbare, gedeelde buitenwereld.
Rituelen zijn belangrijk omdat we allemaal eigenlijk in twee werelden leven: de wereld van vaste materie en de wereld van betekenissen. Rituelen zijn in staat de twee werelden te verbinden. Zo’n verbinding is nodig omdat de wereld van betekenissen op de achtergrond kan raken. Terwijl juist daarin huist wat van waarde is; de uitgangspunten en opvattingen die we waar en waardevol vinden en die samen ons zingevende kader vormen.
“ Rituelen verbinden onze onzichtbare innerlijke wereld met een zichtbare buitenwereld. ”
Ik voel er niks bij…
We kennen allemaal wel rituelen die echt niet meer goed voelen. De handeling is een automatisme worden. We handelen zoals het hoort, maar iedere betekenis is verdwenen. Uitgeholde rituelen geven een beetje een vervreemd gevoel, alsof je meedoet maar eigenlijk niet echt aanwezig bent.
Het paradoxale van rituelen is dat ze in de tijd zowel meerals minder betekenis kunnen krijgen. Soms is ritueel waardevol omdat het al jaren of zelfs eeuwen bestaat, en soms is het precies om dezelfde reden niet meer waardevol. Gelukkig hoeft een ritueel niet vormvast te zijn; we zijn vrij om te variëren, creëren en combineren.
Een goed ritueel is juist in staat om zowel hoogst persoonlijk te zijn, als het persoonlijke te overstijgen. Het voelt goed voor jou, maar wijst ook naar iets gezamenlijks. Het overstijgt dus jouw hele persoonlijke ervaring, en door je ervaring samen te delen ontstaat een nieuwe rijkdom. De combinatie van gebruik van bestaande, gedeelde symbolen en eigenheid maakt misschien wel de kracht van een mooi ritueel uit.
Zijn rituelen religieus?
Dat hoeft zeker niet. De filosoof Alain de Botton zegt dat riten niet religieus maar vooral typisch menselijk zijn. Voor degenen die daarin geloven leggen riten een relatie tussen wereld en bovenwereld, maar zo’n relatie is niet noodzakelijk. Ook niet-godsdienstige mensen willen hun betekenisuniversum zichtbaar en deelbaar maken.
Er is dan ook steeds meer vraag naar rituelen die niet-godsdienstig betekenissen aangeven. Het gaat dan om (tussen)menselijke waarden en idealen, en opvattingen over ons leven, samenleven en eindigheid. Niet alleen zwaarmoedige momenten, maar ook de ervaring van vreugde, schoonheid en levenslust kun je ritueel uiten.
Expliciet met behulp van een ritueel met elkaar stilstaan bij wat het leven te bieden heeft. Dat zouden we best vaker mogen doen!
Op deze website vindt je diverse ritueelbegeleiders die kunnen helpen bij het maken van een betekenisvol persoonlijk ritueel.
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.