Afgelopen zomer werd Jos Douma door minister Stef Blok aangesteld als de nieuwe speciaal gezant religie en levensovertuiging. Douma is Groninger, protestant en ervaren diplomaat.
Waarom is deze functie in het leven geroepen?
“Veel gelovigen en ongelovigen worden in hun vrijheid beperkt of zelfs verdrukt. Onverdraagzaamheid tegen gelovigen en ongelovigen is daarnaast een bron van veel internationale conflicten. Vanaf het begin heeft het kabinet aangegeven meer aandacht te willen voor religie en levensovertuiging in het mensenrechtenbeleid. Al sinds de jaren tachtig kent het ministerie van Buitenlandse Zaken een speciaal functionaris voor mensenrechten, maar de Tweede Kamer wilde specifiek meer aandacht voor de vrijheid van religie en levensovertuiging. Daarom riep minister Stef Blok mijn huidige functie in het leven.
Als speciaal gezant richt ik mij op het bevorderen van vrijheid van religie en levensovertuiging in het buitenland. Daarnaast bemoedig ik mijn collega’s van het ministerie van Buitenlandse Zaken om meer aandacht te schenken aan religie. We kijken hoe overheden en samenlevingen samen kunnen werken met bevolkingsgroepen die vanuit een duidelijke levensovertuiging vaak positieve keuzes maken; zo zetten zij zich actief in voor medemensen, de natuur en het universum.
Wereldwijd komen Nederlandse diplomaten in aanraking met ‘geloofsvragen’. Dat kan gaan over conflicten die samenhangen met geloven en gelovigen, zoals bijvoorbeeld de vervolging van de islamitische Rohingya bevolking in het voornamelijk boeddhistische Birma. Maar het gaat ook over bredere, complexere kwesties, zoals de spanningen in Nigeria tussen Noord en Zuid, herders en boeren, moslims en christenen. Het is mijn rol om collega’s te helpen beter grip te krijgen op de achterliggende factoren van dergelijke conflicten. Ik hoop ook behulpzaam te zijn bij het aanboren van kansen voor buitenlands beleid, zoals het mobiliseren van groepen en individuen om zich samen met ons in te zetten voor een eerlijke en duurzame wereld. Dat doen wij namelijk samen met al onze Nederlandse en buitenlandse partners. Het Humanistisch Verbond is een van deze partners.”
Ongelovigen zijn een vaak vergeten groep op dit terrein. Waarom is het belangrijk om ook gezant voor ongelovigen te zijn?
“Nederland werkt aan een eerlijke en duurzame wereld met kansen, vrijheid en een menswaardig bestaan voor iedereen. Wanneer Nederland gelijke rechten bepleit voor alle religies en levensovertuigingen, hameren wij ook altijd op het recht om niet te geloven. Minister Blok heeft dit onlangs onder de aandacht gebracht op een door de Amerikanen belegde conferentie ter bevordering van religieuze verdraagzaamheid.
Het recht op apostasie of om van geloof te wijzigen is onlosmakelijk verbonden met vrijheid. Zonder dit recht is er geen vrijheid van religie of levensovertuiging. Er zijn echter landen waar dat niet vanzelfsprekend is of, erger nog, waar het onmogelijk en verboden is om niet te geloven. Nederland spreekt hier overheden op aan. Het is ook belangrijk om het idee dat een ongelovig iemand een onbetrouwbaar persoon zou zijn te ontkrachten. De gedachte dat ongelovige personen niet gedreven zouden zijn door naastenliefde of zich niet in zouden zetten voor een betere wereld bestaat helaas nog onder veel bevolkingsgroepen wereldwijd.”
Wat zijn uw ambities voor deze groep?
“In de eerste plaats zal ik actief aandacht blijven vragen voor het recht op niet geloven. Het jaarlijks door Humanists International gepubliceerde Freedom of Thought-rapport is hierbij een belangrijk instrument. Daarnaast zal ik overheden en samenlevingen blijven aanspreken op deze vrijheid van geloven, een onvervreemdbaar mensenrecht. Maar dat doe ik niet alleen. Ook minister Blok heeft aandacht voor het onderwerp bij zijn gesprekken met buitenlandse overheden. En ook Nederlandse diplomaten en hun medewerkers maken zich hard voor het recht te geloven en de vrijheid om dat niet te doen.”
Jos Douma is de nieuwe speciaal gezant religie en levensovertuiging. ‘Het gaat erom dat we mensen beschermen, of ze nu gelovig zijn of niet.’