Werk het regeerakkoord uit met een stevige dosis humanisme

Met het gepresenteerde regeerakkoord zet het kabinet Rutte IV een aantal belangrijke humanistische waarden om in beleid. We zijn blij dat dit kabinet de vrijheid zelf te kunnen bepalen over je leven, liefde, denken en dood op enkele vlakken versterkt. En dat dit kabinet, meer dan Rutte III, verantwoordelijkheid wil nemen voor een rechtvaardige, inclusieve samenleving waarin ieder mens gelijkwaardig is en waarin we omzien naar elkaar én naar onze planeet.

Op een aantal vlakken schiet het regeerakkoord echter tekort, en op veel punten zal het uiteindelijke beleid nog uitgewerkt moeten worden door ministers en staatssecretarissen. Politieke beloftes worden lang niet altijd gerealiseerd. Waar we kunnen bieden we onze hulp aan. En we doen alvast een voorstel voor een stevige dosis humanisme in de uitwerking van de plannen:

Het regeerakkoord heet weliswaar ‘Omzien naar elkaar, vooruitkijken naar de toekomst’ maar maakt helaas niet duidelijk wat de langetermijnvisie van dit kabinet is over hoe we gezonder en humaner kunnen samenleven met elkaar en met de planeet. Het kabinet wil het eigen klimaatbeleid en internationale klimaatakkoorden uitvoeren, maar stelt nog geen harde maatregelen voor. Onze omgang met de wereld en onze eenzijdige focus op economische groei wordt in het regeerakkoord niet in twijfel getrokken, terwijl daar vanuit humanistisch oogpunt goede redenen voor zijn. Vanuit onze humanistische levensovertuiging voelen we de verantwoordelijkheid om de aarde door te geven aan volgende generaties. Dat gaat niet samen met het dictaat van economische groei. Wij roepen dit kabinet op om vernieuwender beleid te voeren, gericht op brede welvaart. De klimaat- en stikstofcrisis mag niet alsnog afgeschoven op de volgende generaties.

Het regeerakkoord besteedt nauwelijks aandacht voor het vergroten van de weerbaarheid, veerkracht en verbinding van individuen en de samenleving als geheel, bijvoorbeeld door geestelijke verzorging breed toegankelijk te maken. Positief in het akkoord is de centrale rol die is weggelegd voor burgerschap in het onderwijs, met veel aandacht voor sociale veiligheid. Wat ons betreft maakt het komende kabinet in de plannen ook specifiek plek voor het versterken van zingeving en betekenisgeving: in het onderwijs, op de werkvloer en in de zorg.

Aanvullend op voorgaand punt zijn we verheugd over de voornemens om fors te investeren in onderwijs. Onder andere het permanent maken van het huidige programma om leerachterstanden als gevolg van de coronacrisis tegen te gaan zien wij als een belangrijke stap om de kloof tussen arm en rijk en hoog-en laagopgeleid tegen te gaan. We zien daar nog ruimte voor verbetering: door kinderopvang alleen te vergoeden voor werkende ouders ontstaat al op jonge leeftijd achterstand voor kinderen van gezinnen in de bijstand, ouders met een beperking etc.

Pijnpunten in de zorg, waaronder de Jeugdzorg en de GGZ, worden in dit regeerakkoord niet structureel aangepakt. Het kabinet benoemt waar het knelt, maar noemt als oplossingen onder andere de inzet van ‘de eigen omgeving’ en het draaien van nachtdiensten. Bij omzien naar elkaar hoort dat we humane zorg bieden die de kwaliteit van leven van mensen vooropstelt. We pleiten ervoor dat het kabinet inzet op preventie, maatwerk en kwaliteit van leven als uitgangspunten in de uitwerking.

Nu het afschaffen van de 5-dagen bedenktijd voor abortus en de Wet Voltooid Leven een persoonlijke afweging voor Kamerleden wordt en een wetsvoorstel over embryowetgeving in de maak is, kunnen eindelijk stappen worden gezet op de medisch-ethische thema’s. We roepen het parlement op om deze onderwerpen dan ook zo snel mogelijk in stemming te brengen en om stilstand op deze thema’s te doorbreken.

Op het gebied van mensenrechten zien we een aantal positieve ontwikkelingen. Het is goed nieuws dat het Regenboogakkoord uitgevoerd wordt, wat onder andere betekent dat er een regeling komt voor juridisch meerouderschap en meeroudergezag. We blijven dit scherp volgen. Het is daarnaast te prijzen dat Rutte IV zich hard wil maken voor persvrijheid en digitale mensenrechten, waarbij de menselijke maat leidend is en gewaarborgd is dat kunstmatige intelligentie en algoritmes niet zonder menselijke toets ingezet worden. We pleiten ervoor dit onderwerp goed te borgen binnen het te vormen kabinet. In de beleidsuitwerking zouden we graag zien dat ‘privacy by design’ als speerpunt wordt genomen bij alle overheidsdigitalisering.

Het kabinet geeft expliciet aan zich internationaal in te willen zetten voor mensenrechten. De vrijheid van geloof wordt als belangrijk mensenrecht benoemd. Naast christenen, die in het akkoord benoemd worden, vallen hier uiteraard ook alle religieuze groeperingen én niet-religieuzen ter wereld onder. De vrijheid van geloof betekent immers ook de vrijheid om juist niet te geloven. Bij de uitwerking van deze plannen zien wij dan ook graag dat het jaarlijkse Freedom of Thought rapport wordt meegenomen, evenals de aanbevelingen uit de initiatiefnota ‘Vrij om niet te geloven’.

Het regeerakkoord is tweeslachtig over asielbeleid. Wij roepen het kabinet op dubbelzinnigheid weg te nemen en te staan voor een humaan vluchtelingenbeleid. Daar hoort een eerlijke verdeling van asielaanvragers over de EU-landen bij, en steun aan de grenslanden. Pushbacks aan de grenzen van de EU passen daar wat ons betreft niet bij.

Tot slot waarschuwen we voor al te ongedifferentieerde individuele verantwoordelijkheid en autonomie. Vrijheden worden bedreigd door de macht en invloed van machtige bedrijven (de techsector) en door opkomende conservatieve krachten, en voor velen ligt zelfbeschikking door kansenongelijkheid helaas niet binnen handbereik. Als humanisten streven we naar een samenleving waarin we in vrijheid, gelijkheid en verantwoordelijk samenleven.