Autonomie, respect en veiligheid staan bij ouderen steeds meer onder druk, vindt HV-lid Elaine Toes, bijvoorbeeld door leeftijdsdiscriminatie en gebrek aan medezeggenschap. Toes wil hier iets tegen doen in de Ledenraad van de Anbo, de belangenorganisatie voor ouderen.
Eind 2012 werd ze lid, om een ‘heel praktische reden’: een aangeboden collectiviteitskorting voor de ziektekostenverzekering. Dit scheelde haar een fors bedrag. In februari zag ze een oproep voor de Ledenraad, in mei is ze daarin gekozen. De ledenraad is op 4 juli geïnstalleerd. Daarvoor was Toes actief als voorzitter van een Cliëntenraad in de ouderenzorg.
Wat wilt u bereiken?
“Toes:” Ik ben als onderwijskundige sterk gericht op het ontwikkelen van individuen en organisaties, in samenhang met elkaar. Het functioneren van de Ledenraad kan ik versterken door mijn ervaring in de medezeggenschap (ouderenzorg). Als lid van de Ledenraad voor de Anbo wil ik meedoen in een kritische dialoog over de volle breedte van onderwerpen waarover de Anbo zich buigt. In het bijzonder leeftijdsdiscriminatie in de arbeidsmarkt, de ouderenzorg en welzijn en dan met name de inrichting en effecten van de WMO. Maar ook medezeggenschap wil ik verbeteren, zowel ouderenorganisaties en
in de Anbo zelf.”
Wat zijn de grootste uitdagingen in het ouderenbeleid?
Toes:” Het grote aantal werkzoekenden in combinatie met de verhoging van de pensioenleeftijd. Het is belangrijk dat hier zinvolle stappen in gezet worden. Er zijn ook veel jongeren werkeloos en voor je het weet, ontaardt dit in een intergenerationele belangenstrijd. Dat is zonde. Elke groep kan specifiek bijdragen aan de maatschappij. Het is te gek voor woorden dat jongeren geen kans krijgen ervaring op te doen. Tegelijkertijd doet het pijn dat de grote rugzak met competenties van ouderen niet ten volle wordt ingezet (en navenant beloond).
Welke waarden staan het meest onder druk bij ouderen?
“Toes:” Autonomie, respect en veiligheid.”
Heb je daar voorbeelden van?
Toes:” Bij sollicitatieprocedures zie je dat ouderen worden gediscrimineerd en met al hun welwillendheid toch op een zijspoor belanden. Dat kan niet en dat mag niet. De zorg voor ouderen is op de schop gezet, samen met andere hervormingen (jeugdzorg bijvoorbeeld). Dit resulteert in een verhoging van de drempel voor intramurale zorg (wonen en zorg gecombineerd). Daardoor moeten mensen langer op zichzelf blijven wonen. Dat is prima als het ook gaat en als er voldoende informele zorg beschikbaar is. Daar zit een gevaarlijk knelpunt. “
Waarom?
Toes:” Een voorbeeld. Op hemelvaartsdag heb ik een mevrouw aangetroffen bij mij op de stoep die figuurlijk de weg kwijt was. Ze liep met een krakkemikkige rollator, met haar handtas zo voor het grijpen, op gevaarlijk hoge hakjes. Valgevaar, gevaar bij het oversteken, gevaar te worden bestolen. Ik vond het een lastig dilemma: uit je gedachten zetten of ingrijpen. Ik heb voor het laatste gekozen. Waar blijf je dan met je idealen over zelfbeschikking? Als het niet wordt onderkend, blijft ook die zorg uit. De eerste ongelukken zullen zich zeker aandienen. Wil Nederland het paard achter de wagen spannen?
Inspraak en medezeggenschap zijn soms te weinig ontwikkeld of te sterk geformaliseerd. Het is belangrijk dat burgers meer inspraak krijgen en dat de mening van burgers ook werkelijk tot bijstelling van beleid leidt. Je ziet wat dit betreft een gemis, bijvoorbeeld bij pensioenfondsen, wijkraden en vakbonden. Als medezeggenschap al geregeld is, is het soms een doekje voor het bloeden. Of je ziet dat het zo juridisch is opgezet dat de werkelijk betrokkenen afhaken. We hebben welzijnswerkers nodig die vaardigheden hebben om de belangen van ouderen (en anderen) tot wezenlijke veranderingen te laten leiden. En instellingen die dit werkelijk goed willen regelen. In die zin vind ik het een heel goed voorbeeld hoe de Anbo nu haar Ledenraad wil positioneren. Ook de koepel waar ik onafhankelijk voorzitter ben van de Cliëntenraad investeert daadwerkelijk in de medezeggenschap.”
Wat zou de rol van het Humanstisch Verbond moeten zijn?
“Toes:” Het Humanistisch Verbond kan bijdragen aan bewustwording op het gebied van de drie genoemde kernproblemen: leeftijdsdiscriminatie op de arbeidsmarkt (voor ouderen en jongeren), verminderde zorg voor de zwakkeren (bijvoorbeeld door drempelverhoging intramurale zorg) en de uitdaging het grote belang om medezeggenschap te versterken. Bewustwording op deze drie thema´s heeft veel met menselijke waardigheid en autonomie te maken. Zelfbeschikking is geen sine cure, wederzijds (ook tussen de generaties) en respect is een belangrijk thema.
De keerzijde van autonomie is ofwel afhankelijkheid of ofwel onveiligheid (waar respect dan een linking pin vormt). Hoe doe je dit? Dit hangt samen met ethische overwegingen, niet theoretisch maar praktisch vormgegeven.
Lees verder op de site van de Anbo