'Herstel' is het sleutelwoord in de geesteljke gezondheidszorg. Het is een persoonlijk proces waarin iemand zijn leven weer inhoud en richting probeert te geven en is niet hetzelfde als genezen. Dat betekent vooral maatwerk, merkt humanistisch geestelijk begeleider Jacqueline Weeda dagelijks in haar werk.
Door Jacqueline Weeda, humanistisch raadsvrouw bij Rivierduinen
Ik loop het gebouw binnen waar cliënten achter een dichte deur verblijven. Mijn beweging is linksaf, maar Freek ziet me binnenkomen en blokkeert snel mijn afslag naar links, hobbelend achter zijn rollator. Hij heeft een mededeling.
“Als ik zo doorga, dan zit ik over een half jaar dáár!” En zijn hoofd beweegt in de richting van de appartementen, waar mensen meer zelfstandig zijn en een open deur aankunnen. Freek ziet daarnaar uit, want hij wil niet blijven waar hij nu is. Om vooruit te komen, moet hij herstellen, het sleutelwoord van deze afdeling voor klinisch verblijf. In zijn geval betekent dat, dat hij zijn angst en paniek beter onder controle moet krijgen. Daar is hij druk mee bezig.
Maar ik ben op weg naar Yvonne, met wie ik nader ga kennismaken. Nog niet zo lang geleden is ze hier gekomen. Ze ligt in bed, maar ze vindt het goed dat ik bij haar kom zitten. Tot mijn verrassing zie ik dat zij helemaal keurig aangekleed onder de dekens ligt, en zelfs een schort voor heeft. Ik vraag naar het schort en ze zegt: “Ik ben hier de zuster want al die jonge meisjes, daar heb je niets aan. Ik dek de tafels. Dat kunnen ze aan me overlaten, want ik ben een vrouw.” De zuster was dan zeker even moe, zeg ik glimlachend, wijzend op het bed. Ze zegt: “Als ik onrustig word, moet ik even gaan liggen. Anders word ik lastig. En dat wil ik niet.”
Ik vraag hoe het is om hier te wonen. “Ik heb hier de ruimte. Ik hoop dat ik hier kan blijven”, is haar antwoord.
Twee mensen op dezelfde afdeling. De eerste is midden veertig, de tweede ruim in de zeventig. Allebei hebben ze al veel ervaring met de zorg. Op dit moment hebben ze beiden de zorg nodig die deze afdeling biedt: veel veiligheid, veel structuur, veel ondersteuning bij de dagelijkse dingen.
Wat mijn aandeel betreft: met allebei bouw ik aan een goede verstandhouding. Zo maak ik deel uit van hun bescheiden en soms verwarde bestaan. Dat is al heel veel en het is heel kostbaar. Ik luister en maak, als dat nodig is, zin van onzin, zodat hun verhalen voor henzelf en voor mij begrijpelijk en draaglijk kunnen worden. Dat is mijn aandeel in hun herstel.
Herstel heeft in de GGZ een specifieke betekenis. Er zijn drie fases in een hersteltraject: van ‘overweldigd zijn door de aandoening’ naar ‘ leven met de aandoening’ en uiteindelijk naar ‘ leven voorbij de aandoening’ . De afdeling waar Yvonne en Freek verblijven, is een afdeling voor mensen die overweldigd zijn door de aandoening. Herstel gaat dan in eerste instantie over het in toom weten te krijgen van de symptomen die bij de aandoening horen.
Voor Freek is dat zeker van toepassing. Zijn angst hindert hem enorm in zijn dagelijkse bestaan. Hij is gemotiveerd op weg om dat, met veel hulp, onder de duim te krijgen. Voor Yvonne ligt het anders. Zij heeft allang geleerd om met haar aandoening te leven. Het team behandelaars heeft haar psychoses goed in beeld en reageert zeer snel als Yvonne meer last krijgt. Het maakt dat zij zich veilig en gesteund voelt door de zorg. Met Yvonne gaat het goed, en dat is een kostbaar iets. Het enige is: zij zit gezien haar fase van herstel niet op de goede afdeling. Dat kan betekenen dat zij toch weer overgeplaatst zal moeten worden, bijvoorbeeld naar een instelling voor ouderenzorg. Zeker is dat haar psychoses daar minder goed begeleid zullen worden, en zeker is ook dat daar een groter beroep op haar zelfstandigheid zal worden gedaan.
Herstel bij oudere psychiatrische patiënten kan niet op dezelfde manier worden begrepen als bij (jong)volwassenen, om allerlei redenen*.
Mijn zorg is dat het systeem, en de dominante opvatting van herstel, niet aansluit bij Yvonne en wat zij nodig heeft. Wat op den duur de doorslag zal geven, is nu nog niet te zeggen.
Ik ga nog maar eens een kopje koffie drinken bij Yvonne.
Referentie:
*Karin den Boer: Nooit geleerd keuzes te maken, digitaal tijdschrift Praxis verpleegkundig specialist 2015, gevonden op http://www.psychiatrie-nederland.nl
Foto: Portland Prevention, Flickr.com
Meer weten over Zingeving en herstel? Lees de masterthese van Sandra Lem-Koeling.
Zingeving en herstel : Een vergelijking tussen de zorg – en mensvisies van de geestelijk verzorger en ervaringsdeskundige met het oog op een interdisciplinaire samenwerking. 2014.