“Ook in Nederland is het stigma op abortus groot”

Het discours rondom abortus is aan het veranderen en dat mag niet onopgemerkt blijven. Het Humanistisch Verbond doet veel rondom het recht op abortus, maar we zijn niet de enige. Ook Women on Waves zet zich in voor het recht op vrije keuze. Daarom spraken we met Rebecca Gomperts, abortusarts, oprichter en directeur van Women on Waves, een Nederlandse non-profitorganisatie die niet-chirurgische abortussen aanbiedt aan vrouwen die in landen leven waar abortus niet is toegestaan.

Wat voor invloed heeft de veranderende wet in de Verenigde Staten op het groeiende taboe in Nederland?
Een enorme invloed. Ook hebben de VS een boel geld. Daarom komt er veel financiering vanuit de VS voor anti-abortusgroepen en campagnes over de hele wereld. Maar de grootste veroorzaker van het stigma in Nederland is dat abortus ook hier nog steeds strafbaar is. Behalve als een abortus door een arts in een kliniek met een vergunning wordt gedaan. Dat is volkomen achterhaald.

Waarom?
Doordat abortus strafbaar is behalve onder bepaalde voorwaarden wordt het stigma in stand gehouden. Tegenwoordig bestaan er abortuspillen en vrouwen zouden die gewoon thuis moeten kunnen nemen. Om dit mogelijk te maken, zouden abortuspillen bij een apotheek beschikbaar moeten zijn, al dan niet bij de drogist. Nu moet je voor abortuspillen naar een speciale abortuskliniek. Ook zijn artsen verplicht tegen vrouwen die voor een abortus komen te zeggen dat ze vijf dagen moeten nadenken over hun keus. Zo frame je het als een slecht iets, iets dat crimineel is en iets wat je alleen bij grote uitzondering moet doen. Als Nederland iets wil doen aan het taboe, moet abortus om te beginnen uit het Wetboek van Strafrecht gehaald worden en net zoals alle andere medische ingrepen gereguleerd worden.

Niet heel progressief van Nederland dus.
Klopt. Er is geen vooruitgang in de Nederlandse situatie. Dit in tegenstelling tot internationale ontwikkelingen. Dat is jammer omdat het recht op een veilige abortus de laatste jaren door internationale mensenrechtenorganisaties en de Verenigde Naties is erkend. De politiek in Nederland zou dus vooruit moeten en abortus uit het Wetboek van Strafrecht moeten schrappen. Nederland was vroeger een voorbeeld als het om abortus ging. Maar er zijn nu zoveel landen waar de abortuswetgeving beter geregeld is dan in Nederland. Zelfs een klein, conservatief eiland als Isle of Man (in de Ierse zee tussen het Verenigd Koninkrijk en Ierland, red.) heeft nu betere wetgeving dan Nederland. En het is natuurlijk ook absurd dat er zoveel overheidssubsidie wordt besteed aan de verkeerde organisaties.

Zoals Siriz?
Ja, Siriz is een anti-abortus organisatie die doet alsof het objectieve hulpverlening rondom ongewenste zwangerschap verleend. Vrouwen die daar heen gaan denken dat ze neutrale hulp krijgen. Vervolgens wordt ze allerlei informatie voorgeschoteld over waarom ze geen abortus moeten laten doen. Vorig jaar kreeg Siriz 1,7 miljoen euro aan overheidssubsidie om gesprekken te voeren met vrouwen die ongewenst zwanger zijn. Van dat geld hadden een boel abortussen gefinancierd kunnen worden. En bedenk je dan dat niet alle vrouwen die in Nederland wonen recht hebben op vergoeding bij een abortus. Zoals niet-geregistreerde vrouwen en buitenlandse studenten. Die kunnen een abortus daarom vaak niet betalen.

Veel conservatieve staten in de VS proberen legale abortus uit te bannen. Gaat dit lukken denk je?
Het is iets dat al lang in de maak is en komt in een stroomversnelling door de politiek van Trump. Dat hij overal heel conservatieve rechters heeft aangewezen is een van de strategieën die zijn ontwikkeld in samenwerking met anti-abortusorganisaties, om het constitutionele recht dat vrouwen op abortus hebben af te schaffen.

Wat voor strategieën hanteren anti-abortusorganisaties nog meer?
Een van de strategieën die ook in Nederland wordt toegepast en waar Siriz onderdeel van is, is dat er minder gefocust wordt op de foetus rondom abortus. Dit omdat anti-abortusorganisaties al gemerkt hebben dat het effect hiervan klein is. Daarom wordt er nu veel aandacht gevestigd op de zogenaamde nadelige effecten van abortus op vrouwen. Er wordt beweerd dat abortus nadelige gevolgen heeft voor de mentale gezondheid en dat het borstkanker kan veroorzaken. Allemaal informatie die niet waar is.

Hoe komt het dat er in Nederland nog zo’n stigma op abortus zit?
Omdat Nederland geen seculiere politiek heeft. Christelijke partijen als CDA, CU en SGP hebben veel invloed. Hierdoor wordt het advies wat betreft abortus van de Wereldgezondheidsorganisatie niet opgevolgd. Dit advies is: abortus moet makkelijk beschikbaar zijn. De huisarts moet abortuspillen kunnen voorschrijven. Er moeten geen obstakels zijn, geen wachttijden, geen aparte klinieken, geen reistijden en geen kosten.

Wat kunnen wij doen om de abortuswet soepeler te maken en vooral te voorkomen dat we de richting van de VS op gaan?
Het afschaffen van of wijzigen van een wet is een politiek proces. Er komt weer een nieuwe evaluatie van de wetten aan. Dat betekent gewoon heel veel gaan lobbyen. Brieven schrijven aan volksvertegenwoordigers van alle partijen en er vooral aandacht voor vragen. Het leeft in Nederland zo weinig. Want iedereen denkt: komt wel goed hier want het is in ieder geval toegankelijk en die paar vrouwen die het niet kunnen krijgen, hebben pech.

Waarom is het zo belangrijk dat abortus toegankelijk is voor iedereen op een makkelijke manier?
Omdat het altijd de meest kwetsbare mensen zijn die de consequenties ervaren als dit niet zo is. Mensen die in armoede leven, onder controlerende omstandigheden of met huiselijk geweld te maken hebben bijvoorbeeld. Als je gecontroleerd wordt door je partner kun je wel naar de huisarts maar niet naar een abortuskliniek. Het meisje van veertien uit Zeeland moet nu naar Rotterdam reizen voor een abortus. Dit zijn ook de vrouwen die vervolgens grijpen naar middelen die gevaarlijk zijn. Ik krijg mails over vrouwen die zichzelf uit wanhoop hebben geprobeerd te steken met breinaalden. Dat zijn de consequenties. Abortus is een mensenrecht. Vrouwen hebben het recht om over hun eigen lichaam te beslissen. Het is natuurlijk krankzinnig dat mensen die daar niks mee te maken hebben daarover beslissen. Het zijn vaak witte mannen die wetten tekenen die gaan over vrouwelijke minderheden.