‘Vreemdelingendetentie is een weeffout’
Wat kunnen we doen aan de uitzichtloze situatie van onuitzetbaren? Daarover praatten humanisten op 21 juni op de Alliantiedag ‘Onuitzetbaren in beeld’ in Hilversum. De formule: mooie films en scherpe debatten. De oogst: vele ideeën. Directeur van het Humanistisch Verbond Ineke de Vries riep op tot een lobby om de vreemdelingendetentie onder te brengen bij een bestuurlijke overheidsdienst.
Het Nederlandse vreemdelingenbeleid is de afgelopen jaren steeds strenger geworden. En is erop gericht illegale vreemdelingen op te sporen en terug te laten keren. Om ze onder druk te zetten worden ze herhaaldelijk in detentie gezet. Maar druk uitoefenen bevordert uitzetting alleen als de vreemdeling zelf de enige is die de uitzetting verhindert. En dat is lang niet altijd zo. Het Humanistisch Verbond zet zich vanaf 2009 in om de morele vragen over ‘Onuitzetbaarheid’ te bespreken in een open dialoog met alle betrokkenen.
Ingrijpende gevolgen
Verschillende medewerkers van het Humanistisch Verbond en Ineke de Vries (De Vries werd geïnterviewd) werkten dan ook graag mee aan het programma op de Alliantiedag.
Naomi Woltring (Jong HV) leidt het debat na afloop van de vertoning van de film ‘De Vreemdelingenrechter’ (HUMAN). Volgens Oscar Korte, een van de rechters uit de film, werken vele landen om politieke redenen niet mee aan terugkeer. In het debat komt het conflict tussen de uitvoering van de wet en de ingrijpende, menselijke gevolgen van een uitspraak goed naar voren. Korte noemt dat ‘buikpijnzaken’, zoals de zaak van iemand die HIV-positief is en die terugmoest naar een land, terwijl niet duidelijk was of medische zorg aanwezig is.
“Het punt is dat we niet het ziekenhuis van de wereld kunnen worden”, vertelt Korte. “Maar, hoe zit het dan met recht op leven?”, vraagt iemand uit de zaal. Korte: “Er is recht op leven, maar dat biedt geen bescherming tegen uitzetting in dit soort gevallen.“
In de rechtspraktijk blijkt het lastig om vast te stellen of iemand terug kan worden gestuurd. Korte:“Het begint met de identiteit. De juiste papieren zijn vaak al verloren als ze in Nederland komen, omdat mensensmokkelaars ze afnemen. En zonder die papieren kan bijna niemand uitgezet worden.”
Niet alle vreemdelingen werken mee aan een uitzetprocedure. Waarom zou je terug gaan als je kinderen geworteld zijn in Nederland en je hier al meer dan tien jaar verblijft? Dan komt het gesprek op eigen verantwoordelijkheid, een kernbegrip voor humanisten. In hoeverre kunnen onuitzetbaren hun verantwoordelijk nemen, in Nederland of in het land waar ze vandaan komen?
Verantwoordelijkheid
”Alleen als iemand de macht heeft zijn verantwoordelijkheid te nemen”, zegt een deelnemer stellig. Maar hoever gaat dat? Het lijken vragen waar geen algemeen geldende antwoorden op te geven zijn, want elk geval is anders. Daarnaast is het in detentie moeilijk om aan je toekomst te werken, want illegalen mogen niet werken en kunnen geen opleiding doen.
Korte ziet wel mogelijkheden binnen de wet om de detentieomstandigheden te verbeteren. “Je zou kunnen redeneren dat de Nederlandse regering mensen in gijzeling houdt. Het is een dwangmiddel om informatie te krijgen over de identiteit. In het strafrecht mag dit, maar daar wordt het zwijgrecht van de gedetineerde erkent. Als we detentie onder gijzeling laten vallen, krijgt de gedetineerde meer rechten. Bovendien ligt de bewijslast bij de overheid.
Nu moet de onuitzetbare bewijzen dat terugkeer niet mogelijk is, en dat is lastig. “
Vreemdelingendetentie als weeffout
De situatie in detentie komt uitgebreid aan bod in de films ‘Speciale vlucht’ en ‘De gevangenen van gebouw 4’. Het debat daarna wordt geleid door humanistisch geestelijke verzorger in de vreemdelingendetentie Ellen van der Weerd.
Detentie wordt ervaren als vernederend; het maakt de onuitzetbaren niet alleen woedend, maar ook wanhopig en depressief.
Volgens Annemarie Busser van Amnesty International Nederland is het een probleem dat de detentiemaatregel wordt uitgevoerd door de Dienst Justitiële Inrichtingen(DJI). Ineke de Vries sluit zich daar van harte bij aan.
Lobby en meer!
“Dat is een fundamentele weeffout. De mensen van DJI denken vanuit het strafrecht en binnen DJI zijn er veel minder mogelijkheden te zorgen voor alternatieven of een humaner detentiebeleid. Het is beter het onder te brengen bij een bestuurlijke overheidsdienst. We willen daar samen met Amnesty en andere partners graag voor gaan lobbyen. “
Een actieve politieke lobby is dus belangrijk. Dat vinden ook de deelnemers aan de brainstormsessie die HV-programmamedewerker Paulien Boogaard leidt. Maar dat is niet alles. Er kan veel meer gedaan worden, en dan moeten humanisten laten zien wat ze waard zijn en wat ‘verantwoordelijkheid’ voor hen betekent. Dat kan op vele manieren.
Bijvoorbeeld door de publieke opinie te ‘bespelen’. Maar ook in het onderwijs (HVO) zal er aandacht voor moeten komen – nodig een onuitzetbare in de klas uit, zegt iemand -. Je kunt zelf iets doen door een actie te steunen, zoals de acties bij het tentenkamp in Ter Apel onlangs. Of organiseer een filmavond met vrienden. Daarnaast wordt kunst genoemd als brug tussen de onuitzetbare illegaal en de burger. Maar ook zou er meer ruimte moeten komen voor arbeidsmigratie. En dan zijn er nog al die mooie verhalen die over Europa worden verteld in de landen waar de vreemdelingen vandaan komen. Er moet betere voorlichting komen in de landen van herkomst. Want, zoals ‘Surprising Europe‘ laat zien, is het leven voor een migrant in Europa verre van eenvoudig.
Kortom: ideeën te over. Maar hoe pak je dat aan? En kunnen humanisten met elkaar samenwerken? Daar werd tijdens de afsluitende borrel door de ongeveer honderd deelnemers nog druk over doorgepraat.
Beeld: Mels de Gooijer
Meer kijken, lezen en luisteren
Kijk of http://onuitzetbareninbeeld.nl.
Tags: #Onuitzetbaren en illegaliteit #vreemdelingenbeleid en – detentie
A list of posts
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.