“Verbeter de liefde en begin bij jezelf”
De prins op het witte paard kan ieder moment je leven binnen galopperen. En dan komt alles goed. De romantische liefde regeert in films, glossy’s en reclames. En niet alleen op Valentijnsdag. Het ideaal waarin we één worden met de ander is voor velen de ultieme droom. Voor cultuurfilosoof en docent Jan Drost (36) is het een nachtmerrie.
Drost schreef vorige jaar het boek ‘Het romantisch misverstand. Anders denken over liefde’. Hij trekt in het boek gewapend met zijn verstand ten strijde tegen romantische idealen. “Ik vind liefde iets geweldigs. Daarom wil ik erover nadenken en het beter begrijpen. Zoals ik ook muziek, kunst of gedichten wil begrijpen, terwijl het in zekere zin niet helemaal te begrijpen is.”
Hij spreekt in zijn boek het liefst over romantische misverstanden. Waarom?
“Onze idealen over de liefde zijn gebaseerd op onrealistische denkwijzen. Ik wil de mens in het middelpunt van zijn eigen liefdesleven zetten. Het romantische ideaal doet dat niet. Ons wordt voorgespiegeld dat de ware liefde een soort lotsbestemming is waarop we alleen maar hoeven te wachten, een messiaanse verwachting die passief maakt. Te vergelijken met de geestelijke verlossing in religies.“
De liefde bevrijden
Het motto van het boek is ontleend aan een tekst van het postercollectief ‘Loesje’: ‘Wie wil met mij de liefde bevrijden’. Want de liefde moet bevrijd worden van machtsdenken, bezitterigheid, onvrijheid, egoïsme en onrealistische verwachtingen tussen partners. Hoofdschuldige daarvoor is het romantische eenheidsideaal, vindt Drost. “Het misverstand is dat we pas echt gelukkig kunnen zijn als we samensmelten met de perfecte ander, de ideale wederhelft. Want zonder de ander blijf je een gebrekkig half-mens. Je kunt immers pas door de ander vervolmaakt worden.”
Dat is gevaarlijk, vindt Drost. “Want als het even minder goed gaat, kan het ideaalbeeld ervoor zorgen dat we het buiten onszelf zoeken en weer op zoek gaan naar iemand anders, iemand die beter in het ‘perfecte plaatje’ past. “
Romantische illusies
In zijn boek onderzoekt Drost de hardnekkigheid van de romantische illusies die mensen hebben aan de hand van denkers en schrijvers, zoals Jean- Jacques Rousseau (1712-1778). Rousseau is in de ogen van Drost de romanticus in de kwalijke zin van het woord. In zijn ‘Bekentenissen’ vertelt Rousseau het verhaal van zijn verlangen naar de betoverende Giulietta dat in de kiem wordt gesmoord door het feit dat zij een tepel mist. Genoeg om Rousseau te doen afknappen op haar.
Drost. “We kunnen lachen om Rousseau. Maar de vraag is of ook wij de ander wel accepteren zoals hij is, dat we die niet te veel modelleren naar ons ideaal. Een veelzeggend voorbeeld. Ik kwam twee vrouwen tegen in de trein naar Maastricht. Een vrouw vertelde dat ze heel erg verliefd was. Daarna noemden ze een aantal minpunten van haar nieuwe liefde. Ze eindigde met de opmerking: ‘Ach, dat verander ik nog wel.”
Narcistisch zelfbeeld
Achter al de eisen aan de ander gaat vaak een licht narcistisch zelfbeeld schuil, denkt Drost. Want: het ik dat naar eenheid verlangt, verlangt voornamelijk naar zichzelf, naar meer van hetzelfde.
Overigens ziet Drost niet veel verschillen tussen mannen en vrouwen als het om de liefde gaat. “Vrouwen zijn misschien empathischer en mannen zijn misschien meer met macht bezig. Mannen dwingen vrouwen meer zich in hun eenheidsideaal te schikken of kiezen een vrouw die zich daarnaar schikt. Het eenheidsstreven is hetzelfde. “
Het ideaalbeeld van de liefde blijft ons dus parten spelen. Maar is er ook nog een ander, meer filosofisch probleem. “Ja, we nemen aan dat de mensen die we zien zijn, zoals wij ze zien. De moeilijkheid ontstaat als de ander niet meer overeenkomt met het beeld dat wij hebben. Zoals Rousseau overkwam. Onze geïdealiseerde beelden of verwachtingen van de ander passen niet meer bij de echte ander die verschijnt.“
Drost: “Op zich is is dat niet erg. Punt is dat elke verstoring van de eenheid al snel als een probleem wordt gezien. Meningsverschillen en ruzies kunnen direct een bom leggen onder de relatie, want de eenheid is verstoord.”
Verliefde vriendschap
Filosofe Joke Hermsen zei onlangs in een interview in De Volkskrant dat misschien een nieuw concept, die van de ‘verliefde vriendschap’ ons kan behoeden van de pijn die de mythe van het huwelijk ons brengt. Daarin houd je het verlangen om de ander ten diepste te leren kennen, met een hartstocht en nieuwsgierigheid die je in de vriendschap nooit helemaal zo kunt ervaren, maar tegelijk blijf je aparte individuen. Is dat een goed idee?
Drost: “Dat klinkt goed, maar ik wil niets voorschrijven. In mijn werk wil ik mensen laten nadenken over liefde. Ik geloof niet in een soort calvinistisch idee dat liefde alleen maar hard werken is, maar luie liefde is ook niet goed.
“Verbeter de liefde en begin bij jezelf, in plaats van te wachten tot een ander of het lot of de voorzienigheid het werk voor je opknapt,” zo omschrijft Drost zijn motto in zijn boek. Want het gaat hem niet om ‘wat liefde is of moet zijn, maar om wat zij kan zijn. Om wat wij kunnen zijn. Want liefde, dat zijn wij’.
Jan Drost is één van de sprekers op het Valentijnsdiner van Jong HV op zaterdag 11 februari.
Boek bestellen
Het boek is te bestellen via bol.com
Tags: #psychologie #voorbeeldfiguren
A list of posts
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.