Niet-Europese illegalen zijn strafbaar en moeten het land uit als ze, ondanks een vertrekbevel, in Nederland blijven. Dat is de strekking van wetsvoorstel waar de Eerste Kamer op 6 december over debatteert. Dat een groot deel van de mensen zonder verblijfspapieren niet weg kan, wordt niet erkend.
Als de wet wordt aangenomen staan talloze onuitzetbare migranten bloot aan het risico van herhaalde boetes en opsluiting, zonder dat hun vertrek daarmee wordt bevorderd. Het Humanistisch Verbond vindt dat ineffectief, inhumaan en moreel onaanvaardbaar. We roepen Eerste Kamer-leden dan ook op tegen te stemmen. De wet zou begin 2012 in werking moeten treden. Het is de Nederlandse invulling van Minister voor Immigratie en Asiel Gerd Leers van de Europese Terugkeerrichtlijn (2008). Deze richtlijn schrijft voor dat mensen uit niet-Europese landen die zonder geldige verblijfsvergunning in Europa zijn, een bevel tot vertrek moeten krijgen.
Wie dan niet weggaat of terugkomt krijgt een `inreisverbod´.
Wie zo´n verbod krijgt mag vijf jaar lang Europa niet in. Dat is bedoeld om het vreemdelingenbeleid in Europa te stroomlijnen. Alle EU-lidstaten moeten de richtlijn uitvoeren, maar mogen er een eigen invulling aan geven. Nederland doet dat door op overtreding van het inreisverbod gevangenisstraf (tot zes maanden) te zetten. Ons land gaat daarmee veel verder dan andere Europese landen. De richtlijn vraagt niet om straf. Maar het Nederlandse beleid is gebaseerd op het idee dat iedereen die weg moet ook weg kàn èn dat de terugkeerbereidheid bevorderd wordt door straf.
Vragen Eerste Kamer
De Eerste Kamer fracties van bijna alle partijen hebben vragen over de effectiviteit van strafbaarstelling op terugkeer van mensen zonder verblijfsvergunning. Verschillende partijen, waaronder ook regeringspartijen VVD en CDA, halen aan dat Het Europese Hof van Justitie heeft aangegeven dat het niet voldoen aan de vertrekplicht onvoldoende grond is voor gevangenisstraf. Ook vragen alle partijen waarom Nederland veel verder gaat met deze sancties dan andere Europese landen en dan de richtlijn vraagt. Het CDA stelt vast dat de straf niet dient tot uitzetting maar als vergelding van het niet gehoorzamen aan het inreisverbod. Een dure maatregel- de gedetineerde kost de overheid EUR 197.- per dag- die illegalen die geen strafbare feiten hebben gepleegd ten onrechte criminaliseert. De fractie vraagt te zoeken naar andere manieren om de vreemdeling tot terugkeer te bewegen. Op al deze vragen blijft de Minister een helder antwoord schuldig.
Aandacht voor onuitzetbaren
Het Humanistisch Verbond riep de Eerste Kamer in een brief d.d. 11 november op aandacht te vragen voor de gevolgen van de implementatievoorstellen voor onuitzetbaren. De PvdA vroeg de minister wat het voorstel zal betekenen voor de grote groep vreemdelingen die niet uitgezet kan worden omdat het land van herkomst ze niet wil terugnemen of omdat er geen geldige papieren zijn. “Detentie van vele maanden? Verdere druk om in het illegale circuit verder te leven?”. De PvdA fractie vroeg ook welke maatregelen de regering gaat treffen om ervoor te zorgen dat deze groep een toekomst krijgt. De Minister antwoordde in een brief van 25 november dat voor wie echt niet weg kan de buitenschuldregeling bestaat, de regel dat wie buiten schuld niet vertrekt alsnog gelegaliseerd kan worden.
De GroenLinks- fractie vroeg in hoeveel gevallen de afgelopen jaren een verblijfsvergunning is afgegeven op basis van het buitenschuld criterium. De cijfers die Leers geeft maken duidelijk dat deze regeling zeer beperkt wordt toegepast. In 2008 70 keer, in 2010 50 keer en tot en met september 2011 20 keer. Het gaat vooral om staatlozen en Chinezen en Angolezen. Dat biedt geen soelaas aan onuitzetbaren uit andere landen, terwijl de minister weet dat veel landen geen reispapieren afgeven. Groen Links stelt ook dat de Terugkeerrichtlijn landen ertoe verplicht derdelanders die (nog) niet uitzetbaar zijn te voorzien in hun elementaire behoeften.
Gebrek aan medewerking herkomstlanden
Dat lokale en nationale overheden van herkomstlanden vaak geen reisdocumenten afgeven is een belangrijke reden voor onuitzetbaarheid. Op de vraag van Groen Links vroeg wat de regering daaraan gaat doen stelt Leers dat hij betreffende landen onder druk wil zetten. Dat wil hij doen door ontwikkelingssamenwerking en handelsrelaties afhankelijk te maken van medewerking aan het terugnemen van onderdanen die Nederland wil uitzetten. Wat die inzet zal gaan opleveren is nog niet duidelijk. Aan veel landen van herkomst geeft Nederland helemaal geen ontwikkelingshulp. En voor een aantal landen zijn handelsrelaties voor Nederland minstens even belangrijk als voor die herkomstlanden. Het is dus zeer de vraag hoeveel medewerking deze strategie zal opleveren en op welke termijn.
Straf op straf werkt niet
Zelfs voor mensen die zelf niet meewerken aan terugkeer is het zeer de vraag of verhoging van druk door meer straf werkt. Nu al kunnen mensen langdurig en herhaaldelijk worden vastgehouden in vreemdelingendetentie. Mensen die die geen misdaden hebben begaan, ervaren dat als straf.
Vele onderzoeken hebben al aangetoond dat detentie verlammend en traumatiserend werkt. Het Humanistisch Verbond is ervan overtuigd dat voor mensen die bang zijn om terug te gaan, of andere zwaarwegende motieven hebben om ondanks alle druk niet te vertrekken, iets anders nodig is dan straf. Zoals begeleiding en samen zoeken naar alternatieven. Het terugkeerbeleid heeft behoefte aan een menselijke benadering waarin gekeken wordt waarom mensen niet meewerken aan terugkeer en of er een ander perspectief te bedenken is.
Oproep tegen te stemmen
Maar ook wie wel gelooft in de motiverende werking van straf moet niet voor een wet stemmen die dreigt ook mensen onder druk te zetten die vertrek niet zelf in de hand hebben. Zo lang medewerking aan uitzetting door landen van herkomst niet is geregeld mogen mensen die om die reden onuitzetbaar zijn niet het risico lopen herhaaldelijk boetes te krijgen of in de gevangenis te belanden, menen wij. Druk op de persoon is dan zinloos, inhumaan en moreel onaanvaardbaar.
Het Humanstisch Verbond staat hierin niet alleen. Ook Amnesty International Nederland riep eerder op de buitenschuldregeling beter toegankelijk te maken voor onuitzetbaren in het rapport ‘Vreemdelingendetentie in Nederland: het moet en kan anders’. In het huidige voorstel van Minister Leers wordt daaraan geen enkele aandacht besteed. Zolang er geen helder beleid is om vast te stellen wie buiten schuld niet weg kan, en deze regeling niet veel breder wordt toegepast, is de strafbaarstelling van mensen die Nederland niet uitgezet krijgt onaanvaardbaar.
De tekst is vandaag verstuurd als oproep aan leden van de Eerste Kamer
Meer informatie
– Lees het verslag behandeling wetsvoorstel Eerste Kamer d.d. 18 november en antwoord van de Minister d.d. 25 november.
– Het Humanistisch Verbond schreef op 11 november 2011 een brief aan de Eerste Kamer met daarin suggesties aan de Kamerleden voor het debat
– Sandra Claassen (directeur van Fairwork) en Catelene Passchier (lid lid federatiebestuur FNV) reageren in een opiniestuk in Trouw op het terugkeerbeleid van Leers.
Tags:#vreemdelingenbeleid en – detentie
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.