De Universiteit voor Humanistiek is een hoogleraar rijker, want eind januari 2020 is Prof. dr. Gaby Jacobs geïnstalleerd als hoogleraar Humanistische Geestelijke Verzorging. Zij is nu verantwoordelijk voor de studenten die aan de universiteit opgeleid worden tot HGV’er. In gesprek met Gaby Jacobs.
In de praktijk komt de ‘h’ van humanisme vaak niet zo expliciet ter sprake bij de begeleiding van cliënten, stelde ze in haar oratie. Het humanisme komt vooral tot uitdrukking in de manier waarop HGV’ers hun werk doen. Met als risico dat de humanistische waarden naar de achtergrond verdwijnen en cliënten te technocratisch begeleid worden. Wat ziet Gaby hierin als haar opdracht?
Gaby, allereerst gefeliciteerd! Wij als HV zijn uiteraard zeer verheugd over jouw benoeming als hoogleraar Humanistische Geestelijke Verzorging.
Hoe kijk jij als hoogleraar Humanistische Geestelijke Verzorging naar bovengenoemde risico’s? Wat zou de UvH hieraan kunnen doen?
“Het is juist mooi, dat het humanisme er bij HGV’ers zo impliciet in zit. Daar heb je veel aan als professional én als cliënt. Humanisme komt tot uitdrukking in handelen, in dat je doet wat je moet doen. Maar je moet er wel woorden aan kunnen en willen geven, in alledaagse taal. Ik zie wel een risico in de trend naar steeds meer ‘algemeen’ GV’ers, al lijkt die trend niet te stuiten. Vanuit welke bronnen doen zij hun werk en hoe verantwoorden ze die? Velen werken in de zorg, waar organisaties niet bezig zijn met levensbeschouwelijke waarden. In dat soort kringen neemt de aandacht voor zingeving wel toe, maar het gevaar is dat je dan een zingevingdeskundige krijgt die niet levensbeschouwelijk kan begeleiden. Die kennen een ‘kunstje’ zonder de essentie van zingeving te begrijpen of dat zelf doorleefd te hebben. Terwijl de cliënt zich hiertoe moet kunnen verhouden en kijken wat voor haar of hem resoneert.”
Opvallend is dat UvH-studenten in hun taalgebruik over humanisme niet allemaal goed lijken aan te sluiten bij de degene die ze gaan begeleiden, dat zien we bijvoorbeeld in sollicitatiegesprekken. Hoe leren studenten om zich ook uit te drukken in ‘Jip en Janneke-taal’?
“De UvH wil de opleiding tot HGV’er meer in samenwerking met de praktijk gaan vormgeven. De stage blijft zeker behouden, maar daarnaast kan ook veel meer onderwijs plaatsvinden in zogenaamde ‘learning communities’ met de werkvelden. Er zijn wel twee ’type’ studenten te onderscheiden: de meer filosofisch ingestelde, en de praktische. Dat zien we ook terug in het werk. De ‘filosofisch ingestelde’ geestelijk verzorgers brengen voeding, maar sluiten niet altijd aan bij de taal van andere disciplines of de organisatie waar ze in terecht komen. Voormalig GV’er en UvH-docent Elly Hoogeveen was een kei in dat aansluiten. ‘Niet simplistisch maar wel heel alledaags’. Ook, of misschien wel juist, in alledaagse bewoordingen kun je in een gesprek naar een laag dieper gaan, naar dat wat er echt toe doet.”
Je vertelde dat je er van schrok dat het vak Geestelijk Verzorging niet zo heel veel verder was ontwikkeld in de afgelopen 10 jaar. Welke taak zie je daar voor jezelf?
“Ik hoop bij te dragen aan de ontwikkeldrang en kracht van GV. We moeten steviger neerzetten waar wij voor staan. Niet te bang zijn om ons te profileren en dat anders te doen dan anderen. In heldere taal en niet verdedigend, want dan raken we de verbinding kwijt. Het vak bestaat nu al zo lang, we hoeven het niet meer toekomstbestendig te maken, dat is het al! En de ontwikkelingen in nieuwe werkvelden bieden juist heel veel kansen. Kijk naar GV thuis, bij bedrijven maar ook intramuraal.”
Wat kan de UvH voor HGV’ers betekenen?
“We werken op dit moment aan goed aanbod voor ervaren GV’ers. De celebrantenopleiding is al succesvol, maar er kan veel meer. Het streven is om in september met een nieuw aanbod te starten, waarbij we graag gebruik maken van de expertise van HGV’ers.”
Je benoemt in je oratie ook de spirituele component. Als HGV’er herinner ik me nog de tijd waarin je door collega’s scheef werd aangekeken wanneer je jezelf ‘spiritueel humanist’ noemde. Heerst er een nieuwe wind?
“Haha, de tijden zijn veranderd ja. Spreken over spiritualiteit is geen taboe meer. Tegenwoordig is er veel meer ruimte om te kijken naar de vraag: wat betekent seculiere spiritualiteit? We kunnen veel meer door één deur, komen meer samen en in dialoog. Maar ook hierin moet je wel kunnen en durven articuleren waar je staat. Pas als je van elkaar weet waar je vandaan komt kan je elkaar begrijpen, de dialoog aangaan en met elkaar in verbinding komen.”
“ Ik ben een ‘stevige feministe’ en dat strijdbare (…) neem ik mee ”
Soms moeten we onze Humanistische waarden expliciet op de voorgrond brengen en verdedigen. Toch botst de politiek activistische kant van het Humanistisch Verbond wel eens met het meer impliciete humanisme dat we bij veel HGV’ers zien. Hoe kijk je tegen deze dynamiek aan?
“Het mag soms knallen, maar je moet in gesprek blijven en de gemeenschappelijkheid blijven benoemen. Dat is waarom wij ons allemaal humanistisch noemen. Als je niet in gesprek en dialoog blijft, ga je al gauw polariseren. Ik ben een ‘stevige feministe’ (geweest) en dat strijdbare en politieke neem ik mee. Maar politiek is een tak van sport die zicht minder richt op verbinding. De kracht van de HGV’er zit juist in de nuance. Die getuigt in haar handelen van een doorleefd humanisme. Juist dat moeten we verder ontwikkelen en voor het voetlicht brengen.”
*De HGV’er wordt hier standaard met zij/haar benoemd, geheel in lijn met de oratie, maar uiteraard kan dit ook gelezen worden als hij/hem.
Gaby toont zich een ware wetenschapper: zij wil zich goed, zorgvuldig en volledig uitdrukken. Maar ook toont ze zich een strijdbare, zelfverzekerde hoogleraar die staat voor de Humanistische Geestelijke Verzorging en overtuigd is van de waarde van dit vak. Wij zien uit naar verdere samenwerking!
Wat is humanistisch geestelijke verzorging?
Bij ingrijpende gebeurtenissen in het leven denk je soms: hoe moet het nu verder? Ook als dingen je voor de wind gaan kun je je afvragen waar je nu echt inspiratie vindt, wie je bent, wat wezenlijk voor je is. Dit soort levensvragen zijn van iedereen en van alle tijden. Ze spelen bij het maken van belangrijke keuzes, bij verlies, bij het vieren van het leven. Eigenlijk bij alle sleutelmomenten in ons bestaan. Maar hoe ga je er mee om? Dat is zo eenvoudig nog niet.
Geestelijk verzorgers helpen mensen hun eigen situatie te onderzoeken en te ontdekken. Dat doen ze met gesprekken, advies en ondersteuning. Ze werken in alle lagen van de samenleving, zowel binnen als buiten organisaties. In de gevangenis, het leger, in de zorg, bij uitval door ziekte, maar ook in de eerstelijnszorg, in de psychiatrie en als zelfstandig professionals. Waar ze zich ook bevinden, hun werkterrein is altijd de mens. Meer willen weten, en benieuwd wat een geestelijk verzorger voor jou kan betekenen? Lees erover op onze site
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.