Onuitzetbare is de niet-burger bij uitstek
Onuitzetbare vreemdelingen zijn zonder verblijfspapieren in Nederland. De overheid wil ze uitzetten en zet ze in de tussentijd vast om te voorkomen dat ze de illegaliteit in gaan. Op 24 januari houdt het Humanistisch Verbond een conferentie voor mensen die werken met werken met vreemdelingen in Den Haag. Humanisticus en politiek-filosoof Marieke Borren (1974) is een van de sprekers. Zij zal een inleiding geven aan de hand van het werk van Hannah Arendt.
Borren promoveerde op het politiek-filosofisch werk van Arendt. “Ik ga in mijn verhaal in op twee vragen. Wie is de onuitzetbare? En waar is hij of zij? Om met de wie-vraag te beginnen. Onuitzetbaren zijn in de eerste plaats rechteloos. In Nederland verblijven mensen voor wie het onmogelijk is een verblijfsvergunning te krijgen, maar die ook niet uitgezet kan worden. Naar schatting zijn er tussen de 35.000 en 60.000 onuitzetbaren in Nederland.
Het zijn de niet-burgers bij uitstek wier menswaardigheid daarmee direct onder druk staat. “Je zou ze, in de terminologie van Arendt, een mens-zonder-meer kunnen noemen. Voor hen is er alleen het stomme feit dat ze geboren zijn, biologische wezens zijn,” vertelt Borren.
“Hannah Arendt had een gedachte-experimentje gemaakt om te bepalen of iemand geen burgerrechten meer heeft. Ga je er op vooruit als je een misdaad begaat? Als het antwoord ‘ja’ is weet je dat iemand geen rechten meer heeft. Het punt is dat een crimineel in vergelijking met illegalen soms nog beter af is. Deze heeft recht op een eerlijk proces en juridische ondersteuning. Iets wat voor illegalen en onuitzetbaren niet of in mindere mate geldt. Vreemdelingendetentie is een administratieve maatregel en geen strafmaatregel.”
Dubbel ellendig
De onuitzetbare heeft geen thuis in de wereld, omdat geen land hem of haar wil hebben als burger. Borren: “De menselijke conditie van de onuitzetbare is daardoor dubbel ellendig. Als illegaal of uitgeprocedeerde asielzoeker ben je ‘uitzetklaar’, want de staat eist dat je weggaat. De centrale vraag van het vreemdelingenbeleid sinds Arendts tijd is : hoe kunnen we de vreemdeling zo snel mogelijk uitzetten? Dat betekent dat hij of zij voortdurend het risico loopt op willekeurige arrestatie en administratieve vreemdelingendetentie waartegen geen beroep mogelijk is. Met iedere wijziging in het vreemdelingenbeleid nemen de bevoegdheden van de politie toe in het opsporen van illegalen. En krijgen meer beroepsgroepen bevoegdheden die eerst waren voorbehouden aan de politie. Hoewel ik uitga van de goede bedoelingen van de meeste politieagenten en andere ’toezichthouders’, wordt daarmee de weg naar willekeur steeds groter.”
“Voor de onuitzetbare geldt daarnaast dat hij of zij inderdaad uitzetklaar is, maar helemaal niet uitgezet kan worden. Dat bevestigt het feit dat hij of zij nergens in de wereld een thuis heeft. En het blijkt dat de enige manier waarop staten met onuitzetbaren kunnen omgaan, is ze op te sluiten.”
Het kamp
De situatie van onuitzetbaren is te vergelijken met mensen in een kamp. “Arendt heeft historisch onderbouwd dat het instellen van een kamp, en daarmee bedoelde ze niet alleen het nazi-concentratiekamp, een manier is om groepen mensen op basis van bepaalde kenmerken bij elkaar te zetten. Het verschil met een gevangenis is dat veroordeelde criminelen op basis van hun individuele gedrag, hun misdaad, vastzitten en precies daarom juridische bescherming hebben. Dat geldt voor mensen in het kamp niet. Zij zitten niet vast om wat ze als individu hebben gedaan, maar om wie ze als groep toevallig zijn, namelijk ongewenste vreemdelingen.“
Perspectief
“Dit probleem is op korte termijn niet oplosbaar”, denkt Borren. ”Met het alleen wijzen op universele en onvervreemdbare rechten, zoals Amnesty International doet, ben je er niet. Ik ben humanist en vind het belangrijk dat het Humanistisch Verbond laat zien dat mensen nooit alleen maar zielige slachtoffers zijn. Tegelijkertijd ben ik niet heel optimistisch over de mogelijkheden die onuitzetbaren zelf hebben om hun situatie te veranderen.”
Strafbaarstelling
Zeker niet nu minister Gerd Leers van migratie en asiel het enkele feit van illegaliteit strafbaar gaat stellen? “Ja, ik vind dat een slecht en kwalijk idee. Want het is maar de vraag of in de praktijk van de onuitzetbare iets verandert. Het is de hypocrisie ten top. Leers moet aan de ene kant de PVV laten zien dat hij de criminele illegalen hard aanpakt aan de andere kant heeft te maken met een christelijke achterban die een waarde als barmhartigheid hoog in het vaandel heeft. Hij heeft dan ook al gezegd dat het helpen van illegalen niet strafbaar wordt en er geen heksenjacht zal komen. Door gemeenten, lokale werkgroepen en kerken wordt gelukkig ook veel hulp geboden.”
Medelijden
De publieke opinie over uitgeprocedeerde aslieszoekers en van onuitzetbaren wordt bepaald door individuele mediagenieke gevallen. Zoals Mauro of Sahar. Wat vind je daarvan? “De publieke verontwaardiging in deze gevallen zijn voorbeelden van een politiek van medelijden. Maar het huidige strenge vreemdelingenbeleid wordt tegelijk door een groot deel van de bevolking gesteund. Hoewel medelijden en verontwaardiging me op zich terecht lijken, leiden ze op z’n hoogst tot liefdadigheid en een eenmalig pardon, maar niet tot het toekennen van rechten. En daarbij is die verontwaardiging natuurlijk heel selectief. Mensen lopen niet te hoop voor onuitzetbaren die onaantrekkelijk zijn, een hoofddoek dragen, en misschien een keer een misstap hebben begaan. Zo nu en dan maakt de minister gebruik van zijn bevoegdheid een uitzondering voor individuele gevallen te maken, maar dat verandert niets aan de rechtenloosheid van de groep.”
Het Humanistisch Verbond en humaan vreemdelingenbeleid
Het Humanistisch Verbond heeft de afgelopen jaren politieke aandacht gevraagd voor onuitzetbaarheid en humaan vreemdelingenbeleid. De vraag wat onuitzetbaarheid in de praktijk betekent voor alle betrokkenen, specifiek voor mensen die met en voor vreemdelingen werken, staat in deze werkconferentie centraal in Den Haag 24 januari. De conferentie is georganiseerd in samenwerking met de afdeling Haaglanden en met ondersteuning van Vluchtelingenwerk Zuidvleugel. Meer informatie vindt u in de flyer (aanmelden kan nog!)
Meer weten?
- Bekijk ook de uitzending van de tv-serie Durf te Denken over Hannah Arendt
Tags: #Onuitzetbaren en illegaliteit #vreemdelingenbeleid en – detentie
A list of posts
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.