Direct naar de inhoud
Word lid
jorisluyendijk-natasjavandenberg

‘Kom uit die behaaglijke trein!’

Type content: Nieuws Categorieën: Humanisme Mensenrechten Nieuws Gepubliceerd op:
Attachment #11023

Kaas, tulpen, waterbeheer en mensenrechten. Althans, andere landen wijzen op het belang van die rechten. Daar is Nederland goed in. Maar zijn we niet te lang blind geweest voor onze eigen morele fouten – in Indonesië bijvoorbeeld. En waarom hebben we geen goede antwoorden op racisme of populisme? Joris Luyendijk hield in de Socrateslezing  zevenhonderd mensen in het Nationaal Theater in Den Haag een spiegel voor. 

Daar zaten we dan… behaaglijk nog, in de luie stoel, geboeid luisterend, soms schaterend om een kwinkslag van Luyendijk (‘humanistische missionarissen’, ‘in Nederland is vier procent zoals ik, in de politiek is het 96 procent’, Partij Voor de Vorm’,). De cruciale vraag op de avond van 4 december. Hoe kun je, met de universele mensenrechten in de hand, polarisatie en ongelijkheid in de samenleving verminderen, uit je eigen bubbel stappen? Die tips kwamen er, gelukkig, vooral in het nagesprek. Maar eerst is er vooral de ongemakkelijke moraal van het verhaal van de Socrateslezing van Joris Luyendijk. 

Hypocriet

Een verhaal dat begint met een analyse van Westerse hypocrisie en etnocentrisme en eindigt met de conclusie dat we daarvan nog steeds ‘de resten’ zien. Vooral in de vorm van ‘residueel racisme’. Om dat te illustreren, gaat hij bijna zeventig jaar terug.

“Terwijl in New York op 10 december 1948 de Universele Verklaring werd aangenomen was Nederland namelijk druk bezig met iets heel anders: de onafhankelijkheidsstrijd in Indonesië de kop in te drukken. Acht dagen na de feestelijke ondertekening van de Universele Verklaring lanceerde Nederland zelfs een grootschalig offensief, eufemistisch de tweede ‘politionele actie’ genoemd. Pas na intense internationale druk ging Nederland in 1949 overstag en bevochten de Indonesiërs hun onafhankelijkheid waarop ze volgens de Universele Verklaring recht hadden. Naar schatting honderdvijftigduizend Indonesiërs hadden toen al de dood gevonden. Ons eigen Vietnam,” stelt Luyendijk vast.

Migratie

Zo, dat is pijnpunt 1. Er volgt er nog één.Toen in de jaren tachtig de massa-immigratie van buiten Europa op gang kwam, is er niet goed nagedacht over wat de waarden van immigranten betekenen voor het onze idee van gelijkwaardigheid, bijvoorbeeld over de rol van mannen en vrouwen.  “De waarden en normen die het grootste deel van de immigranten uit Azië en Afrika huldigen, conflicteren met de mensenrechtenverklaring. De aanhangers van de mensenrechtenverklaring hebben hun eigen tegenstanders geïmporteerd.“

Op naar pijnpunt 3. Mensenrechten worden universeel genoemd, maar ze geven veeleer Westerse normen en waarden weer, meer specifiek, waarden van de westerse elite; dat is de inzet van Luyendijk. Dus ook van de mannen en vrouwen hier in de zaal dus. ”Wij dus,  de vier of vijf procent die het in dit land voor het zeggen heeft, die voorin in de trein van de vooruitgang zit, en dan ook nog in de eerste wagon, en in de eerste coupé”, aldus Luyendijk.

Lees verder het nagesprek met de zaal

Nagesprek

Het laatste pijnpunt is de rol van humanisten. Wat zeiden en deden ze tijdens de koloniale periode en daarna. En, wat zeggen ze en doen ze nu? Een mooi uitgangspunt voor het nagesprek. Daarin mag het publiek via Twitter of in de zaal vragen stellen. Natasja van den Berg verwerkt die vragen bekwaam, vat ze samen als nodig. Allereest komt het populisme ter sprake. Wiebe vraagt zich op twitter af of premier Rutte een populist is?

Luyendijk denk van niet. “Het is een door en door fatsoenlijke man die wel een deel van de sociale werkelijkheid mist. Maar je kunt hem niet vergelijken met Europese populisten als  Berlusconi, Orbán of Wilders. Die zoeken altijd vijandbeelden; journalisten, rechters en politieke tegenstanders. En zijn alleen maar bezig met een campagne gebaseerd op zo’n beeld.”

Coaching

In de lezing suggereert Luyendijk dat de UVRM te Westers is. Klopt dat wel? Vraag iemand in de zaal. Het is toch zorgvuldig in de Verenigde Naties besproken?

“Nou, het is niet echt gevraagd aan alle landen ter wereld. Het ging meer zo van… tekent u daar maar! Los daarvan. Prachtig als je met waarden komt met een universele aanspraak. Maar als het zo door het Westen wordt gepusht, dan ben je pas geloofwaardig door de mate waarin je dat op jezelf toepast.”
Het koloniale systeem zit dan al snel in de weg. “India was een van de rijkste landen toen de Britten kwamen en een van de armste toen de ze weggingen.“

Tot zover de analyse. Maar wat kunnen we zelf dan doen? Hoe vinden we ideeën en talent van buiten onze bubbel die de samenleving verder helpen?

“Ik ben zelf op de achtergrond bezig om mensen te coachen. Maar het blijft lastig. Dat ligt voor een groot deel aan sociale klasse. Elke sociale groep heeft codes en ook de elite. Die krijg je als – veelal man – in  de blanke middenklasse als vanzelf mee. Voor anderen geldt dat niet. Dus ik probeer mensen ‘in te pluggen’ op de netwerken die ik ken, daarna kunnen ze het zelf. Overigens, de sociale diversiteit moet wel volledig zijn. Want stel: je hebt wel genoeg diversiteit (vrouw, migratieachtergrond) in de top maar het zijn mensen uit de middenklasse, dan houd je een probleem. ”

Etnocentrisme

Etnocentrisme is toch niet exclusief voor Westerse gemeenschappen. Dat geldt toch ook voor groepen die hier komen, bijvoorbeeld de Turkse of Marokkaanse gemeenschapen. Moeten ze dan ‘Nederlands’ worden. Of, mogen ze een deel van hun cultuur behouden? 

“Een uitstekende vraag. Een van de dingen die immigratie onmogelijk maakt is dat de ‘eigen ’bevolking de eigen eenheid overschat. Dat ‘wij’ geeft een heerlijk gevoel. Maar als je even verder kijkt, kom je niet verder. Wie wordt dan de model-Nederlander? Wordt het Rutte of een SGP’er? Identiteit is dynamisch. Hoe help je de migranten die binnen hun groep gediscrimineerd worden het beste? Blank racisme bestrijden is belangrijk. Maar de echte strijd is emancipatie binnen migrantengroepen. Voor vele mensen is de familie nog heel belangrijk. Je breekt er niet zomaar even van los, zoals Ayaan Hirshi Ali dat uiteindelijk wel deed door een extreme confrontatie.”

Kom uit die trein

Rest het ultieme advies voor humanisten. “Kom eens uit die trein, want die is zo behaaglijk. Mensen die het met je eens zijn, die ongeveer jouw referenties delen.
Het klinkt hoovaardig, maar je kunt niet wachten tot bij het sollicatieproces om groepen die niet tot de vier procent behoren binnen je organisatie te krijgen. Dus focus niet alleen op de kinderen van de middenklasse, of vluchtelingen met gestudeerde ouders. Dat is te makkelijk. Ik begrijp heel goed dat PVV’ers klagen dat er zo weinig solidariteit is met hen. Accepteer dat je bij de elite hoor. En koester al die dingen die je hebt meegekregen, maar toon ook je verantwoordelijkheid.”

Vrijdenkers in gevaar

Boris van der Ham sluit af met de opmerking dat vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van expressie in sommige landen als iets van het Westen worden gezien. Maar vrijheid is iets van ons allemaal, en niet typisch Westers. “Bloggers die in Bangladesh gevaar lopen vanwege hun religiekritiek bijvoorbeeld, kenden niemand uit het Westen, ze voelden gewoon de behoefte zich te uiten.

Aan het einde van de lezing wordt aandacht gevraagd voor ongelovigen overal ter wereld die vervolgd en gediscrimineerd worden.
Veel mensen sturen een SMS met het woord vrijdenker naar 4333.
Steun vrijdenkers in gevaar op whatsmycrime.nu

Fotografie: Johannes Abeling

Deel dit

Tags:#Burgerschap#Democratie#Humanisme#Mensenrechten

Mensenrechten-updates

Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.

Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.