Onlangs kwam ik in Amsterdam twee enthousiaste humanisten tegen. Ze hadden net het Multatuli Huis bezocht. Ik moest er echt eens heen. Tot mijn schande heb ik dat nog steeds niet gedaan. Daar wordt het deze zomer dan mooi tijd voor!
Helemaal omdat het Multatuli Huis volgens de Amsterdamse Kunstraad geen gedegen marketingvisie heeft en zijn subsidie dreigt mis te lopen. Een klein museum zonder marketingvisie, wie wil daar nu niet heen!
Multatuli zelf had vermoedelijk ook geen marketingvisie. Hij had in ieder geval vrijwel altijd geldnood, waarbij zijn gokverslaving ook niet hielp. Dat neemt niet weg dat hij een van de belangrijkste auteurs en denkers uit de Nederlandse geschiedenis is. Het Multatuli Huis is het geboortehuis van Multatuli. Er staan persoonlijke bezittingen van de schrijver, zoals de stoel waarin hij overleed.
Gebed van den Onwetende
In de Humanistische Canon staat van Multatuli niet zijn bekende Max Havelaar =- hoewel dat zeker ook had gekund – maar het Gebed van den Onwetende. Het is vrij letterlijk een gebed waarin Multatuli zijn atheïsme op zoekende manier verkondigt. Hij spreekt tot God als een zoon tot zijn vader. De vader toont zich echter niet, hij is alom afwezig.
Het is een kritische tekst, maar ook uitermate emotioneel. Afscheid nemen van God is geen kleinigheidje, het is pijnlijk en maakt kwetsbaar. Een vader die niet luistert en niets laat horen kan niet anders dan wreed genoemd worden.
”t Kind, dat vergeefs den vader aanroept, doet geen kwaad… De vader, die vergeefs zyn kind laat roepen, handelt wreed! En schoner is ’t geloof: daar is geen vader, Dan dat hy doof zou wezen voor zijn kind!’
In plaats van in het geloof, zocht Multatuli zijn geluk in de vrije studie van de natuur. De mens moest volgens de natuur leven, niet volgens religieuze en hypocriete regels. Eduard Douwes Dekker – want zo heet Multatuli – zocht bovenal naar een oprechte levenshouding en een eerlijk gemoed. Hij wilde werkelijk vrij denken, hoe emotioneel de gevolgen ook zijn.
Met kritisch en vrij denken associëren we niet snel een emotionele houding, maar iemand als Multatuli (en overigens ook iemand als Nietzsche) laat zien dat kritiek en weemoed bij elkaar kunnen horen. Er is met het verlies van God een werkelijk verlies aan de orde. De oprecht zoekende en kritische houding vraagt moed, voor de buitenwereld maar zeker ook in de binnenwereld.
Het durven aanzien van werkelijkheid, de moed om waarheid te erkennen, zal ons verlossen van de spokerij van het Geloof, en inderdaad VRIJ maken. Wie denkt, overwint.’
Multatuli is de schepper van het aforisme ‘De roeping van de mens is mens te zijn!’ Met zijn Gebed van den Onwetende toont Multatuli dat hij die roeping gevonden heeft.
Groot denken
Gelukkig wil de Kunstraad het museum toch wel graag behouden, ook al voldoet het niet aan het kunstbeleid en heeft het geen fatsoenlijke marketing. Het is volgens de Kunstraad niet modern en ook niet hip, er is geen artistieke visie, er wordt niet substantieel groot bedacht en met de digitalisering wil het ook niet lukken. Het museum biedt verder nauwelijks inspirerende ervaringen, nog los van de gebrekkige cultuureducatie en kennisoverdracht.
Maar er zijn enthousiaste vrijwilligers die zich inzetten, uit liefde vermoedelijk. Er is een stadswandeling. Er zijn enthousiaste bezoekers, zoals die twee humanisten die ik tegenkwam. En er is die stoel. Hoe kan die nou geen inspirerende ervaring opleveren? Bovendien is er Multatuli zelf, hij werd er geboren. Daarom wordt het gewoon behouden, ik weet het bijna zeker. Dat moet wel, want ik moet nog op bezoek. U natuurlijk ook.
Esther Wit is hoofdredacteur van de Humanistische Canon
Meer lezen?
Lees verder over Multatuli in de Humanistische Canon
Tags:#Filosofie#vrijdenken#vrijheid
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.