Hoe is het om te wonen in een gebied waar oorlogsdreiging een dagelijkse realiteit is? Daarover hebben wij het met Ernst Huijer; electrotechnisch ingenieur, lid van Humanistisch Verbond en sinds tweeëntwintig jaar woonachtig in Beiroet in Libanon.
Hoe ben je ooit in Libanon beland?
‘Mijn vrouw komt hier vandaan. Ik heb haar bijna een halve eeuw geleden ontmoet toen we allebei promotieonderzoek deden in Amerika, aan de University of Florida. We zijn toen getrouwd en hebben lange tijd daar gewerkt. Daarna zijn we teruggekeerd naar Nederland, waar zij uiteindelijk hoogleraar is geworden in haar vakgebied. Ruim twintig jaar geleden kreeg ze een aanbod van de American University of Beirut om daar te komen werken.’
Hoe is het normaal gesproken om daar te wonen?
‘Gezellig. En heel levendig, er valt altijd wat te beleven en er is hier veel cultuur. Sinds onze aankomst in 2003 hebben we wel diverse incidenten meegemaakt, zoals de oorlog in 2006 en sinds 2019 hebben we te maken met een economische crisis. In 2020 was er nog de grote explosie in de haven — behoorlijk belastende omstandigheden. Dat drukt op het gevoel van welzijn, maar toch blijft het een prettig land om hier te zijn.’
“ Sinds vorig jaar dringt de Nederlandse ambassade erop aan om er bij ons op aan om uit Libanon te vertrekken. ”
In hoeverre verschilt dat van wat er nu speelt in Libanon?
‘Het is nu natuurlijk veel intensiever; het is echt oorlog. Je kan niet meer spreken van een paar incidenten. Dat is een heftig en zwaarbeladen idee. Al sinds vorig jaar dringt de Nederlandse ambassade, of eigenlijk Buitenlandse Zaken, er bij ons op aan om te vertrekken. Een of twee maanden geleden waren er ook evacuatievluchten, maar daar hebben we tot nu toe geen gebruik van gemaakt.’
‘Zelf ben ik met pensioen maar mijn vrouw werkt nog. Ze had vorige maand een conferentie in Rome, maar dat ging niet door omdat de vluchten werden geannuleerd. Ik had zelf iets gepland in Marokko, maar ook daar ben ik ook niet naartoe gegaan. Het is een benauwend gevoel. Je kan misschien op een gegeven moment weg, maar dan is de vraag: kan je dan weer terug? Dat zijn de overwegingen die je moet maken.’
“ Een paar weken geleden had ik ergens afgesproken met iemand en die volgende nacht is daar vlakbij een huis gebombardeerd. ”
Wat krijgen jullie mee van het oorlogsgeweld?
‘Geregeld horen we ontploffingen, geluid wat waarschijnlijk van bombardementen afkomstig is. Soms verder weg, soms dichterbij. Daarnaast horen we veel drones. Die zijn sowieso van Israël afkomstig, ik denk dat ze de boel verkennen. Wat ook gek is: er zijn delen van de dag dat onze gps niet werkt. Als je Google Maps opent, bevind je je opeens in een ander land. Dus blijkbaar zijn de Israeli’s ook druk met dat te verstoren.’
‘Het is soms heel surrealistisch. Een paar weken geleden had ik ergens afgesproken met iemand en die volgende nacht is daar vlakbij een huis gebombardeerd.’
Hoe ga je hier persoonlijk mee om?
‘Ik schrijf er veel over. Het is deprimerend en spannend, maar met angst kan je ook zo weinig. Het schrijven helpt de boosheid en frustratie een plek te geven. Niet alleen om wat er gebeurt, maar ook over het gebrek aan aandacht hierover – het gebrek aan oplossingen. Met het stichten van de staat Israël is veel onrecht aangedaan aan de Palestijnen, wat ook heeft geleid tot veel vervolgonrecht voor Libanon. Over dat laatste hoor je maar weinig.’
‘Van mij mogen bepaalde zaken best wat scherper geformuleerd worden, ook binnen het Humanistisch Verbond. Hoewel het natuurlijk niet hetzelfde is om het conflict vanuit Nederland op afstand te bekijken, vind ik dat er best meer moeite gedaan mag worden om zich in bepaalde bevolkingsgroepen in te leven – er is een grootschalige ontmenselijking aan de hand. Empathie is een belangrijk onderdeel van het humanisme.’
“ Het schrijven helpt de boosheid en frustratie een plek te geven. ”
Is niet weggaan een serieuze afweging voor jullie geweest?
‘Natuurlijk, maar het gaat niet alleen om ons twee. Ook onze dochter woont hier met haar hele gezin. Mijn vrouw wil ook niet zomaar haar collega’s en studenten in de steek laten. Integendeel: het draaiende houden van een universiteit vergt nu juist extra inzet. Daarbij geloof ik dat we ons vanaf een afstand juist veel meer zorgen zouden maken dan wanneer we er zo dichtbij, of middenin, zitten.’
‘Je wil eigenlijk ook niet toegeven aan de situatie en zoveel mogelijk doorgaan met alles wat kan. Zelf houd ik me bezig met verschillende vrijwilligersactiviteiten en ben ik onder meer als lid van Mensa bezig een afdeling in Libanon op te richten. Ik heb best wat projectjes lopen. Die wil je zoveel mogelijk laten doorgaan; het vormt afleiding, zodat je er niet voortdurend mee bezig bent. We kijken af en toe wel het nieuws, maar tenzij er iets speciaal gebeurt proberen we er niet continu aan te denken. Het gekke is: je went er ook aan. Een mens kan heel flexibel zijn. Je leert er zo goed en zo kwaad als kan mee leven.’
Is jullie dagelijks leven veranderd sinds de oorlog?
‘Wat we er vooral van merken is de toegenomen drukte in onze wijk door mensen die vooralsnog hier naartoe gevlucht zijn vanuit gebieden waar het veel gevaarlijker is. Er zijn veel meer mensen, veel meer auto’s, meer scooters en ook: veel meer afval. De afvalverwerking hier is niet zo goed geregeld als in Nederland; op plekken waar de containers vol zijn, liggen er nu hopen afval naast.’
Zie je te midden van deze ontmenselijking ook tekenen van medemenselijkheid?
‘Zeker. Al die mensen die op de vlucht zijn geslagen worden toch ergens opgevangen en geholpen. Ik weet ook dat er groepen dames bestaan die eten voor ze klaarmaken. Ondanks dat Libanon een heel dysfunctionele overheid kent gebeurt er van alles.’
Hoe kijk je naar de toekomst, is er sprake van hoop?
‘Tot nu toe is de Amerikaanse diplomatie niet erg effectief gebleven. Wat je wel ziet is dat de mensen hier enige hoop halen uit de verkiezing van Trump en hopen dat hij zijn belofte waarmaakt door snel een eind te maken aan dit slepende conflict. Verder is het een lastige situatie. Libanon heeft al veel schade ondervonden doordat zoveel mensen zijn vertrokken, dat heeft geleid tot een vreselijke brain drain.’
‘In feite kan je zeggen dat door hier te blijven en gewoon door te gaan met wat je deed, je op een bepaalde manier laat zien dat je hoop hebt voor de toekomst. Dat is één van de redenen waarom wij niet vertrekken. Als het voor ons niet veilig is, is het voor niemand veilig, en dat gaat er bij ons niet in.’
“ Door gewoon door te gaan met wat je deed, laat je op een bepaalde manier zien dat je hoop hebt voor de toekomst. ”
‘Weet je, Libanon kent een ongelooflijk rijke geschiedenis, met onder meer het ontstaan van de voorloper van ons moderne alfabet in de stad Byblos en meer recent de filosoof Charles Malek -die bijdroeg aan het opstellen van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens in 1948. Zijn bijdrage heeft een blijvende impact gehad op hoe we vandaag over mensenrechten denken. Laten we deze erfenis niet vergeten.’
