“Ervaar de schoonheid in alles wat je beleeft”
Hoe zorg jij goed voor jezelf? En hoe kan levenskunst je daarbij helpen? Erik Pool (1961) van La Scuola, de Academie voor Levenskunst, vroeg zich dat af. Het eerste resultaat van dit denkproces is het essay ‘Zorg jij goed voor jezelf?’
Pool schreef het boek om voor zichzelf al schrijvend uit te werken wat levenskunst zou kunnen zijn. “Ik ben begonnen bij de theoretische onderbouwing die we hadden ontwikkeld voor onze levenskunstacademie (hij is samen met zijn vrouw Ria oprichter van La Scuola en tevens lid van het Humanistisch Verbond). Het startidee was: levenskunst een praktische uitwerking geven, de inzichten van oude en nieuwe denkers dichter bij de alledaagse vragen van gewone mensen brengen en een vrijplaats bieden voor bezinning en ontmoeting.”
Pool is opgeleid als journalist en werkt als adviseur en verander- en interimmanager voor onder meer overheidsorganisaties. Op dit moment volgt hij een opleiding voor filosofisch consulent bij de Internationale School voor Wijsbegeerte (ISVW).
“Voor ons bleef de vraag: Wat verstaan we precies onder levenskunst? We wilden onszelf verdiepen, en helderder krijgen wat je er concreet mee kunt. Het boekje is de eerste weerslag van mijn ideeën en gedachten.”
Levenskunst is voor iedereen
Ria en Erik Pool vinden dat levenskunst voor iedereen beschikbaar is, ongeacht je achtergrond of je levensovertuiging. Pool constateert dat er verschillende definities zijn van levenskunst: bij Fromm, Wilhelm Schmid en Joep Dohmen. Er lijkt enige schroom te zijn om een scherpe definitie te formuleren. Pool komt zelf tot de volgende:
‘Levenskunst is bewust werken aan, en beleven van, de éénwording van mezelf met mijn leven en de wereld om me heen.’
Eénwording
Het begrip éénwording lijkt een belangrijke aanvulling op de gangbare levenskunstfilosofie. Is het iets wat hij mist bij de huidige denkers?
“Ja, misschien. Voor mij bestaat het uit het samensmelten van denken, voelen, handelen en nalaten. Maar het duidt ook op het gevoel dat alles op zijn plek valt. Ieder mens heeft zulke ervaringen: we kennen ze allemaal, maar ze zijn in het algemeen zeldzaam. Het is iets dat voortdurend verstoord kan worden.
Bijvoorbeeld bij een scheiding van een geliefde, door de dood, of door een innerlijke strijd die maar blijft oplaaien. Ik denk dat mensen van nature deze éénwording verlangen. Je bent er nooit mee klaar, blijft er naar streven, bewerken en bevechten. Dat is levenskunst.”
Het transcedente
Daaruit spreekt ook de wens in levenskunst het transcendente of religieuze een plek te geven. Toch? “Ja, ik vind dat het gevoel van éénwording te veel naar de achtergrond is verdwenen. Dat komt omdat Descartes de geest en materie scheidde. Daarna kwam in De Verlichting de ratio erg centraal te staan. Het transcendente is er bij Plato, Socrates en de stoïcijnen wel. Ook in het boeddhisme vinden we het terug. Het spel van eenwording moeten we terugvinden of beter gezegd: proberen te herbronnen”, vindt Pool.
In de humanistische levenskunst zoals Joep Dohmen die uitwerkt ontbreekt deze dimensie, vindt Pool. “Het lijkt alsof men bang is het hier over te hebben en het rigoureus buiten de deur wil houden. Bijna letterlijk. Als Dohmen de ‘Bronnen van het zelf’ van de open katholieke filosoof Charles Taylor inleidt, gaat hij daar een stuk in mee, maar trekt de deur uiteindelijk dicht. Natuurlijk put Taylor uit eigen religieuze bron, maar dat kan helpen bij zingeving. Levenskunst moet meer een filosofisch platform zijn dat zingeving ook in spirituele of religieuze zin toelaat.”
Humanisme kan wat Pool betreft ook samengaan met vormen van geloof. “Er zijn eigenlijk maar drie mogelijkheden: het leven heeft zin, of het leven heeft geen zin, of we erkennen dat we geen idee hebben. Vanuit de levenskunst blijven wat mij betreft alle opties open en dàt motiveert voortdurend tot verder onderzoek. Juist de twijfel blijft bron van de drang naar zingeving. Dohmen lijkt te weten dat het leven geen zin heeft. Weg twijfel. Zo droogt de bron op.”
Pool wil meer openheid als het gaat om de zingevingsvraag. “We merken in onze levenskunstpraktijk WerkmetLef en tijdens academiebijeenkomsten dat juist deze kwestie mensen bezighoudt en hen daardoor ook verbindt. Ik vind, generaliserend, dat het humanisme te dicht op de huid van Dohmens visie zit. Humanisten zouden wat meer zingeving in de levenskunst kunnen tolereren.”
Zes stappen voor zelfzorg
‘Waarden en zingeving’ is één van de pijlers in de zes stappen voor zelfzorg die in het boek zijn uitgewerkt. In het schema heeft het een relatie met bezieling maar ook met energie en emotie. Pool: “De stoïcijnen hebben veel zinnige dingen gezegd over emoties en welke waarde ze al dan niet hebben. Martha Nussbaum benut de oude bronnen en komt tot een veel positievere waardering van emoties. Maar de vraag door de eeuwen heen is in essentie hetzelfde: wat betekenen ze voor je leven, hoe voorkom je dat ze je te veel in beslag nemen? Het draait hier om de kunst van de zelfbeheersing, een leidend thema in de levenskunst.”
Persoonlijke levenskunst
De persoonlijke levenskunst van Erik Pool is nog in ontwikkeling, zo ervaart hij onder meer in zijn rol als interim manager. “De vraag voor mij is: hoe kan ik mijn levenskunst ook beleven als het gaat om het managen van veranderingen. Hoe kan ik daarin een persoonlijk ethiek vormgeven. Vaak gaat het mis omdat in veranderingen de mens niet centraal wordt gezet, maar het bedrijfsresultaat of abstracte doelen. Veranderingen op zich vinden mensen vaak helemaal niet erg zolang ze maar een waardige, respectvolle, integere bejegening ervaren. Collectieve veranderweerstand duidt doorgaans ofwel op angst voor het onbekende ofwel op een onderliggend ethisch probleem in de organisatie.”
Schoonheid in alles wat je beleeft
In de loop van zijn leven heeft Eriks persoonlijk filosofie steeds meer gestalte gekregen. “Het leven dat je leeft past je het beste als je ruimte ervaart om zelf de richting van je leven te sturen. Dit vrijheidsthema is een kernpunt in mijn denken. Tegelijkertijd is leven ook berusten in wat je niet in de hand hebt, berusten in pijn en lijden als dat zich aandient. Van daaruit kan de schoonheid zich tonen van alles wat je beleeft. Neem mijn schoonvader. Hij verloor zijn dochter, de zus van mijn vrouw. Toch zegt hij na een aantal jaar deze gebeurtenis zijn leven heeft verrijkt, ondanks al het verdriet dat hij nog dagelijks ervaart. Dat vind ik knap en jaloersmakend. Dat hij uit dit levensevenement iets van waarde heeft kunnen halen.”
Goed ouder worden
Met deze gave en wijsheid zou ik zelf ook graag ouder willen worden, willen groeien. Ik hoop daarnaast samen met mijn vrouw te doen. Verder past bij ouder worden een zekere omkering van je waardenstelstel. Je hoeft niet meer zonodig. Van sommige dingen moet je afscheid nemen als het gaat om de mentale kant, je zult sommige dingen fysiek minder goed kunnen. Ik voel me nog prima en ik weet niet hoe ik er zelf mee om kan gaan. Ik denk dat het gemakkelijker is om goed oud te worden als je op jongere leeftijd al ruimte hebt gemaakt voor bezinning op levensvragen. Maar ook voor wie oud is of zich oud voelt, blijft de levenskunst beschikbaar om nieuwe perspectieven te ontdekken.”
La Scuola
La Scuola is een ideële organisatie met een eigen visie op levenskunst. Een vrijplaats, een plek waar de vrijheid woont. Een plaats waar mensen in workshops en zomerretraites antwoorden zoeken op de vraag: ‘Wie ben ik en wat is voor mij het goede leven?’. La Scuola is ook een virtuele vrijplaats: naast www.academievoorlevenskunst.nl is er een eigen groep op Linkedin en Facebook – La Scuola is ook te volgen via Twitter.
Boek bestellen?
U kunt het boekje met korting van 10 procent ontvangen, onder vermelding van Lezer
HV Nieuwsbrief / HUMUS, verzending gratis: € 8,95 per exemplaar.
Stuur een e-mail naar: [email protected]
Het boek is voor € 9,95 verkrijgbaar in de boekhandel.
Tags: #levenskunst
A list of posts
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.