Ontwerp de omgeving op zo’n manier dat mensen zich gezonder gaan gedragen, in plaats van ze alleen te vertellen wat gezond voor ze is. Dat is de stelling van prof. Elselijn Kingma (31) die hierover op vrijdag 21 september haar inaugurele rede uitspreekt als Socrateshoogleraar op de Technische Universiteit in Eindhoven.
“De manier waarop beleidsmakers de bevolking gezonder wil maken sluit vaak niet aan bij de belangen en behoeften van individuen in hun specifieke omgeving,” vertelt Kingma. Je kunt wel tegen mensen zeggen dat ze meer moeten bewegen, maar de vraag is of dat werkt. “Mensen voelen zich vaak alleen maar schuldig. Het is het beter om het gezonde gedrag te promoten door in te spelen op de omgeving, deze anders vorm te geven. In Zweden hebben ze een trap gemaakt met sensoren die geluidjes maken, daardoor vonden mensen het gewoon leuker om de trap te nemen.”
Revolutionair
Het lijkt een revolutionair idee dat direct een ethische vraag oproept. Mag de overheid, gebruikmakend van onbewuste processen, onze omgeving manipuleren voor onze gezondheid? Dat gebeurt nu ook, meent Kingma. Want onze omgeving komt niet ‘reeds ontworpen uit de lucht vallen’, blijkt uit Kingma’s rede, er liggen al bewuste keuzes van politici en beleidsmakers aan ten grondslag. Daarnaast hebben mensen altijd nog eigen keuzevrijheid als het om hun gezondheid gaat.
Gezondheid, het is een problematisch begrip ivoor Kingma. The World Health Organisation (WHO) definieert het als een toestand van ‘volledig fysiek, mentaal en sociaal welbevinden’ (vertaald wellbeing). Te idealistisch, vindt Kingma. “We hoeven daar als mens niet volledig aan te voldoen om gezond te zijn. Daarnaast is het goed ‘gezondheid’ en ‘welbevinden’ te scheiden. Ik kan bijvoorbeeld emotioneel volledig lam geslagen zijn als een vriendin van mij ziek is, maar dat maakt me emotioneel niet ‘ongezond’. Integendeel, mijn reactie laat zien dat ik sociaal-emotioneel gezond reageer. “
Welbevinden
En dan is er nog een filosofisch probleem. Immers, als welbevinden bevorderen het doel is van WHO of onze regering, over wiens welbevinden praten we dan? Het welbevinden van de autobezitter die met de auto snel in het stadscentrum wil zijn of de inwoner van de stad die snakt naar meer fietspaden?
Kingma woont overigens een deel van het jaar in Londen, een stad waarin fietsen langzaam normaal begint te worden. Voordat ze de ‘filosofische kant’ op ging, studeerde ze in Leiden geneeskunde. “Ik ben pas langzaam de filosofie-kant opgedreven, maar interesse in geneeskunde en gezondheid heb ik nog steeds.”
Waardevrij
Daarom dook ze graag in het wetenschappelijk werk van Boorse die gezondheid probeert te begrijpen in termen van ‘normale biologische functies’ die wetenschappelijk aan te tonen zijn. Volgens Boorse is gezondheid waardevrij. Kingma: “Dat bestrijd ik, want hoe kunnen we vaststellen wat ‘normaal’ is. Neem een 70-jarige met lage bloeddruk. Waar vergelijk je die persoon mee? Met mannen, 70-jarige mannen of een andere populaties?”
De rol van de omgeving op gezondheid lijkt een vruchtbaar onderzoeksterrein. Kingma:”Ik hoop op een verschuiving van gezondheidsvoorlichting naar ‘ontwerpen van een gezonde omgeving’. Ontwerpers en ingenieurs hebben dat al op zo’n creatieve manier gedaan en zullen dat hopelijk blijven doen.”
Kingma is hoogleraar Filosofie en Techniek vanuit Humanistisch Perspectief’. De lezing vindt plaats op vrijdag 21 september om 16.00 uur op Technische Universiteit Eindhoven in de Blauwe Zaal. Toegang is gratis.
De humanistische stichting Socrates begeleidt humanistische bijzonder hoogleraren bij Nederlandse universiteiten. De stichting is een van de eerste werkstichtingen van het Humanistisch Verbond.
Tags:#gezondheidszorg#voeding#wetenschap en onderzoek
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.