“Creatief bezig zijn helpt je vragen over jezelf te beantwoorden”
Jezelf vinden kan een flinke zoektocht zijn, zeker als je vragen hebt over je genderexpressie. Yvo Manuel Vas Dias (62), geboren en getogen Amsterdammer, vertelt over de persoonlijke reis die hij als trans man heeft gemaakt en de bijzondere organisatie die hij heeft opgezet.
“Ik was een dromerig, nieuwsgierig kind. Toen ik in de pubertijd kwam begonnen de grote vragen: val ik nou op jongens of op meisjes? Ik ging experimenteren en ontdekte dat ik meisjes leuker vond. Zo kwam ik in de lesbische scene terecht. Ook begon ik met kleding te spelen; ik ging herenkleding dragen. Volledig in driedelig pak, een dandy. Eind twintig was ik toen.
Mijn opa van moederskant vormde een inspiratie. Hij was Joods en getrouwd met mijn oma, een Duitse vrouw nota bene; ze hadden elkaar leren kennen toen zij in Amsterdam voor Joodse mensen ging werken. Anders dan de rest van zijn familie is hij na de oorlog levend uit het kamp gekomen. Ik heb hem nooit gekend, maar hij intrigeerde me. Steeds meer ging ik me met mannen identificeren en hij werd een soort ankerpunt. Ik ben niet zijn kleindochter maar zijn kleinzoon, dat is wat ik voelde.”
“ “Ineens was ik one of the guys, zelden had ik me meer gewaardeerd gevoeld.” ”
Taboes doorbreken
“In schrijvers en acteurs vond ik een voorbeeld en de onderwerpen die zij bespraken hielpen mij mezelf onderzoeken. Bijvoorbeeld Sidney Poitier die niet alleen heel charismatisch was als persoon maar ook continu bezig was om taboes te doorbreken, met name voor zwarte acteurs. En Viktor Frankl, de Joodse psychiater, die Auschwitz had overleefd en ongelooflijk mooi schreef over zijn ervaringen. Met name het transformeren van slachtofferschap naar kracht. Dat sprak me erg aan.
Verder was Prins Claus een voorbeeld voor mij, om hoe hij zich inzette voor ontwikkelingssamenwerking. En hij was een beetje een buitenbeentje. Net als ik. Ik zocht in ieder geval mensen met passie en ambitie, die ook het leven voor hun medemens beter wilden maken. En buitenbeentjes dus, daar hou ik van. Anders zijn maakt je krachtiger. Je moet heel bewust dingen gaan onderzoeken die voor anderen vanzelfsprekend zijn. Zelf heb ik ook niet het geijkte pad gevolgd.
Gelukkig heb ik mijn hele leven de vrijheid gevoeld om me te ontplooien. Van toen ik een jaar of twaalf was en stiekem naar de Chinese buurt ging tot zomers lang in de natuur ravotten op de camping van Bakkum. Ik kom uit de jaren zestig, maar mijn ouders waren niet heel stijf. Mijn vader ging op mijn zeventiende zelfs met me mee naar een concert van David Bowie in Ahoy.”
“ “Ik voelde me een man, maar wat voor soort man? Je bent natuurlijk niet opgevoed als jongen, dat moet je zelf onderzoeken.” ”
Langs alle hokjes laverend
“Het was toen ik begin dertig was en bij het maatschappelijk werk zat dat ik besloot mijn naam te veranderen. Ik heb toen iedereen een brief geschreven: vanaf nu heet ik Yvo. Toch was er nog totaal geen sprake van een transitie. Het was spelen en onderzoeken, net zoals toen ik klein was. In de lesbische gemeenschap vond je bovendien zo’n variëteit aan types dat voor alles plek was.
Heel wonderlijk: ik begeleidde veel Marokkaanse mannen en vrouwen gaven ze nooit een hand maar mij wel. Ze voelden toch een soort mannelijke energie. Dat werd niet benoemd, ik was gewoon Yvo de maatschappelijk werker. Maar het viel me wel op. Ik was one of the guys en dat gaf me zo’n goed gevoel.
Op een gegeven moment zette ik met wat vrienden een lotgenotengroep op genaamd ‘Het Jongensuur’. Sommigen voelden zich een beetje man, anderen meer. Er waren er die al het medische traject in gingen. Zelf was ik daar nog niet aan toe. Ik had nog zoveel vragen. Ik voelde me een man, maar wat voor soort man? Je bent natuurlijk niet opgevoed als jongen, dat moet je zelf onderzoeken.”
Eindelijk mezelf voelen
“Ten tijde van het oprichten van ons groepje deden we een workshop ‘dragkings’. Daar gingen we op de foto, compleet in dandy-mannenkleding en met nepbaardjes en -snorretjes. Toen ik mezelf als jongeman terugzag voelde het zo vertrouwd. Eindelijk mocht ik mezelf zijn. We zien elkaar overigens nog steeds, al zijn we inmiddels echt geen jongens meer.
In de loop der jaren werd ik boeddhist. Dat heeft me ongelooflijk geholpen tijdens deze reis. Ik ging op retraites en sprak met leraren, maar vooral het mediteren bracht me geweldige inzichten. Kijk, een psycholoog of psychiater kun je manipuleren met je uitspraken, maar op zo’n meditatiekussen zit je enkel met jezelf – en jezelf kun je niet voor de gek houden. Je leert luisteren, naar wie je echt bent. Dankzij het boeddhisme kon ik alle stukjes man die ik was bij elkaar vinden en ze bijeen brengen tot wie ik nu ben geworden.
Als trans man kies ik er bewust voor om daar open over te zijn. Ik vind het belangrijk dat er rolmodellen zijn. Zeker in deze tijden met zoveel polarisatie en misinformatie die de trans gemeenschap zoveel schade aandoet.”
Kunst is vrijheid
“In 2014 heb ik TransAmsterdam opgericht, waarmee we ons richten op kunst en cultuur voor de trans community. Met de Trans Art School organiseren we onder meer creatieve workshops. Of je nu schrijft, schildert of op het toneel staat, het helpt met jezelf kunnen uiten. Creativiteit staat gelijk aan je vrij voelen; het hoeft niet binnen een bepaald kader te passen. Sowieso ben je meer dan je gender of trans-zijn.
Zelf heb ik veel aan het maken van kunst gehad toen ik door mijn lichamelijke transitie ging. De werking van die hormonen is zo sterk, in het begin kwam er een ontzettend oergevoel naar boven en die energie moest ik kwijt. Ik ging toen enorme vellen papier beschilderen, een welkome uitlaatklep.
Door kunst te maken bouw je aan jezelf en krijg je zelfvertrouwen. Dat helpt je de wereld daarbuiten beter aan te kunnen. Creatief bezig zijn helpt je inzien wie je bent en de vragen beantwoorden die je hebt over jezelf en je rol in de maatschappij.”
“ “Creativiteit staat gelijk aan je vrij voelen, het hoeft niet binnen een bepaald kader te passen.” ”
Zoeken naar verbinding
“Mijn grote wens was altijd om pater familias te zijn, aan het hoofd van een lange tafel met allerlei mensen bij elkaar van verschillende achtergronden. In feite doe ik dat nu. Het zit in me, het zoeken naar verbinding. Misschien heeft het te maken met mijn Joodse achtergrond en de verloren familie. Dat geeft een gevoel van verantwoordelijkheid.
Onze organisatie, zowel het team als onze leden, is ongelooflijk divers. Er is één ding dat ik altijd zie terugkomen en dat is de liefde die heerst op onze bijeenkomsten. Misschien zijn dat wel de dingen waar het echt om gaat: vrijheid, liefde en creativiteit. Als we dat delen, komen we een heel eind. We lijken echt meer op elkaar dan we denken.”
Neem een kijkje op de website van TransAmsterdam en ontmoet gelijkgezinden op Trans and Friends café InClusion.
Tags: #geestelijke verzorging #gender #genderidentiteit #gezondheidszorg #humanistische geestelijke begeleiding (HGV) #levensvragen #mijn gender #transgender #Zingeving
A list of posts
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.