De rellen in Amsterdam rond de wedstrijd tussen Ajax en Maccabi Tel Aviv hebben blootgelegd hoe diepgewortelde spanningen in onze samenleving naar de oppervlakte kunnen komen en exploderen in geweld. De situatie escaleerde tot een keten van afschuwelijke gebeurtenissen die choqueerden: aanvallen op moslim-taxichauffeurs, een klopjacht gericht op Joden, gewelddadige confrontaties en harde retoriek die daarop volgde vanuit politiek en media. Wat rest is een samenleving die dreigt te verdwalen in een tragische vicieuze cirkel van polarisatie, verdachtmakingen en angst.
Woorden als Wapens
De reactie van internationale en Nederlandse politici liet direct weinig ruimte voor nuance. Premier Netanyahu omschreef de onrust als een ‘antisemitische pogrom’, een term die historische beelden oproept van Jodenvervolgingen in Europa. Antisemitisme moet benoemd en bestreden worden, maar het vergelijken van het geweld in Amsterdam met historische pogroms ondermijnt het begrip en politiseert de realiteit. Brendan McGeever, academicus en expert op het gebied van antisemitisme, benadrukte dat de verwijzing naar pogroms ‘misleidend’ en ‘politiek gevaarlijk’ is. Het problematiseert een al beladen situatie door angst verder aan te wakkeren en maakt het onderscheid tussen antisemitisme en gerechtvaardigde kritiek op Israël diffuus. Hierin schuilt het gevaar: de framing van gebeurtenissen kan de realiteit zo simplificeren, dat in het gesprek erover iedere nuance gediskwalificeerd wordt.
In Nederland haakten politici gretig aan bij deze retoriek. Geert Wilders sprak van een ‘pogrom’ en schilderde een grimmig toekomstbeeld van Nederland als het ‘Gaza van Europa’. Caroline van der Plas en publicist Wierd Duk deden er nog een schepje bovenop met uitspraken die Marokkaanse Nederlanders zonder schroom als collectieve bedreiging neerzetten. De gevolgen van zulke woorden zaaien gif in de publieke ruimte: ze zetten groepen lijnrecht tegenover elkaar, ze versterken de angst voor de ander, en ze verankeren de polarisatie die de samenleving verscheurt. Woorden kunnen bruggen slaan, maar deze zinnen braken de fundamenten van dialoog af.
Angst als Fundament van het Debat
De gevolgen van zulke uitspraken zijn verwoestend. Angst wordt de zuurstof van polarisatie. We spreken niet meer vanuit compassie of een verlangen naar oplossingen, maar vanuit angst voor de ander, voor escalatie, voor verlies van controle. Dit maakt het bijna onmogelijk om elkaar nog te horen. Waar aanvankelijk antisemitisme werd blootgelegd, veranderde de toon al snel naar een framing waarin moslims en Marokkaans-Nederlandse jongeren de rol van dreiging en vijand werd toegeschreven. Sommige politici hebben het perfect onder de knie: wie angst controleert, beheerst het debat. De nuance verdween, alle complexiteit van het conflict en de achterliggende oorzaken werd gereduceerd tot een simpele tegenstelling van ‘wij tegen zij’.
Structurele Problemen Vragen om Structurele Oplossingen
Ondertussen werd in de lokale Amsterdamse gemeenteraad geprobeerd de nuance terug te brengen in het debat. Daar werden de rellen in een breder kader geplaatst, als een combinatie van antisemitisme, hooliganisme en politieke woede over het Israëlisch-Palestijnse oorlog. Maar ook deze poging tot nuance werd overschaduwd. In navolging van de landelijke politiek werden ook hier de rellen teruggebracht tot een bewijs van gefaalde integratie, een vereenvoudiging die
de weg vrij wil maken voor strengere wetgeving en controles, zonder oog te hebben voor de dieperliggende oorzaken.
Deze manier van politiek bedrijven — het versimpelen van complexe problemen tot gemakkelijk verteerbare, angstaanjagende verhalen — maakt fundamentele oplossingen onmogelijk. Als we blijven praten over elkaar in plaats van met elkaar, en als we het publieke debat laten dicteren door angst, zullen we nooit de veerkrachtige samenleving opbouwen die we zo dringend nodig hebben. Na de schokkende gewelddadigheden is een eerste door angst gedomineerde reactie begrijpelijk, maar die mag nooit het fundament worden onder langetermijnoplossingen. Als angst de drijfveer voor onze oplossingen wordt, zal angst ook de uitkomst zijn.
Naar een Dialoog die Verbindt
De gebeurtenissen in Amsterdam moeten nu aanleiding zijn tot reflectie. We zullen anders moeten leren spreken én luisteren. De mechanismen van angst en polarisatie kunnen alleen weerlegt worden als we werken aan een dialoog die de pijn van alle betrokkenen erkent zonder deze te reduceren tot simpele slogans of vijandbeelden. Want een samenleving die zichzelf enkel ziet in termen van dreiging, verliest niet alleen de ander, maar ook zichzelf.
Het is tijd om angst te erkennen voor wat het is: een emotie, geen fundament. Dit vraagt om moedige dialoog, vanuit een gedeeld verlangen naar een rechtvaardigere en veiligere toekomst voor iedereen.
