Kan het werk van Nietzsche ons helpen duurzamer te leven? Filosoof Henk Manschot denkt van wel. Hij werkt dat uit in zijn hoorcollege aan de hand van Nietzsches Aldus sprak Zarathustra. “Het kan een gidstekst zijn voor de moderne mens”.
Bij Nietzsche denken we vooral aan de beroemde uitspraak ‘God is dood’. Maar er is een keerzijde aan die uitspraak. Want doet de moderne mens dan zonder God? De meeste humanisten zetten de mens zelf in het centrum, nu God er niet meer is. Dat doet Nietzsche niet. De mens moderne mens is slechts een ‘overgangsfase’. Nietzsche observeert de worsteling van moderne mensen met zichzelf, en vooral, met de aarde. ‘Aldus sprak Zarathustra’ geeft die worsteling weer.
Opera in plaats van betoog
Het boek lijkt volgens Manschot meer op een opera of toneelstuk, dan op een betoog. Nietzsche wil ons raken en gebruikt daarvoor de vorm van een soort sprookje, vol van beeldende taal. Hij schrijft in de taal van de buik en het hart, en gebruikt het hoofd als wapen.
Zarathustra kan een gidstekst richting de aarde zijn voor de moderne mens, zegt Manschot. Hoofdpersoon Zarathustra trekt zich terug in de bergen en bezint zich op alles wat hem verwart. Hij denkt niet alleen, maar zingt en danst. Het lichaam is sterk aanwezig, net als het weer en talloze dieren. Zarathustra komt ’types’ moderne mensen tegen, zoals ‘de laatste paus’, de ‘bedelaar uit vrije wil’ en ‘de meest afstotelijke mens’.
Volgens Manschot zet Nietzsche ons aan om levenskunstenaar te worden en naar de volgende fase in onze ontwikkeling te gaan. Hij haalt niet alleen God, maar ook de mens uit het centrum. De aarde komt eerst en de mens moet leren een ‘aards’ wezen te worden.
Meer informatie
Luister verder naar het eerste hoorcollege in de serie Hoe kan ik duurzaam leven? en laat je verrassen door Aldus sprak Zarathustra. Lees meer over Nietzsche in de Humanistische Canon.