De hashtag #metoo en de daaraan verbonden verhalen over seksueel wangedrag en machtsmisbruik hebben tot een maatschappelijke ommezwaai geleid. Maar het karwei is nog niet af. "We moeten nog een hele strijd leveren met zijn allen."
Door: Stefanie Staelens
Aanstaande zondag komt filosoof en programmamaker Stine Jensen tijdens onze Socrateslezing in de Rode Hoed antwoord geven op de vraag hoe het nou allemaal verder moet en hoe het kan dat machtswellust en -misbruik nog altijd onze menswaardigheid ondermijnen. Wat vinden journalist en auteur Joyce Roodnat, oprichter van Emancipator Jens van Tricht (schrijver ‘Waarom feminisme goed is voor mannen’) en columnist (oprichter van de feministische website Vileine) Hadjar Benmiloud van dit onderwerp?
Ha Joyce, sinds #metoo is er meer dan ooit publieke aandacht voor seksueel geweld. Hoe moet het nu verder?
Joyce Roodnat: Het is een farce om te denken over hoe we nu ‘verder’ moeten. Dat suggereert dat er al iets bereikt is. We zitten nog middenin #metoo! Het enige wat bereikt is, is dat seksueel overschrijdend gedrag nu bespreekbaar is en het duidelijk is dat persoonlijke grenzen overschrijden écht niet mag. Maar we moeten de grote én de kleine misdaad – dus ook smerige opmerkingen over je lichaam, waar het slachtoffer misschien nooit iets van zei om niet als puriteins weggezet te worden – blijven serieus nemen en bespreken. We moeten nog een hele strijd leveren met z’n allen.
Net als Stine zie jij macht als de grote boosdoener. Hoe valt er iets te veranderen aan de huidige machtsstructuur?
Ik ben van de kleine actie. Bijvoorbeeld: ik sta het zelf niet meer toe als ik zie dat er iets mis gaat op gebied van seksuele intimidatie, niet bij mezelf noch bij anderen die daar misschien niet op durven of kunnen reageren. Als een collega een smerige opmerking maakt tegen een vrouwelijke collega of te dichtbij staat, zeg ik daar wat van zonder er rekening mee te houden of die persoon macht heeft of niet. Het interessante is: veel daders rekenen op zwijgplicht en discretie van het slachtoffer. Die discretie moet doorbroken worden door de machthebbers aan te spreken.
Deze aanpak werkt alleen als je ‘t met z’n allen doet, want een hele machtsstructuur kan je niet in je eentje veranderen. #Metoo, een actie die een revolutie is gebleken, heeft ons de kracht van het getal gegeven en die moeten we vasthouden.
Zoals je eerder schreef: ‘#Metoo gaat nooit meer weg.’
Juist. Als jij, ik en andere vrouwen besluiten dat het niet weg gaat, gaat het niet weg. Geen man die zich vergrijpt aan een vrouw kan sinds #metoo nog beweren dat hij niet wist dat het niet mocht of dat hij ‘het allemaal niet zo bedoelde’. Hoepel op! Wat hij bedoelt is niet belangrijk, wat de vrouwen ondergaan wel. Dat ze zich onveilig of vervelend voelen wel. Laten we dat blijven uitspreken en ervoor waken dat #metoo geen modegril was.
Foto: Femmy Weijs
Ha Hadjar, jij strijdt al jaren actief tegen seksueel geweld. Heb je sinds #metoo iets fundamenteel zien veranderen?
Hadjar Benmiloud: Het grootste en belangrijkste verschil is dat vrouwen elkaar nu wereldwijd zien. Het valt niet langer te ontkennen dat seksueel geweld een massaal probleem is in plaats van losse incidenten waarbij een slachtoffer in haar eentje moet ingaan tegen de gevestigde, door mannen bepaalde orde. Sinds #metoo zien vrouwen: mijn traumatische ervaring is deel van een patroon. Ze zien de gedeelde ervaring, en dat vrouwen elkaar helpen en oplossingen bedenken.
Dat is helend en erg belangrijk, want juist vrouwen onderling verwezenlijken veel ingesleten seksistische sociale structuren. Zo minimaliseren ze seksueel geweld bij elkaar uit cognitieve dissonantie, omdat ze zelf ook soortgelijke dingen hebben ondergaan en dat voor normaal aanzagen.
Hoe zie je als intersectionele, jonge feminist de toekomst na #metoo?
Los van het feit dat #metoo is opgezet door Tarana Burke, een vrouw van kleur, is de hele beweging vruchtbaar voor elke groep die niet de dominante machtsgroep is. In contrast met de eerste feministische golf is het niet langer enkel de witte vrouw in de boardroom die zich kan uitspreken. De minder gehoorde stemmen krijgen meer ruimte, delen ervaringen met elkaar en worden gezien.
Al die stemmen moeten zich verder uitspreken en publieke aansprakelijkheid blijven eisen, ook al worden de mannelijke machtsmisbruikers niet meteen veroordeeld. Bij Harvey Weinstein zag het er bijvoorbeeld lang naar uit dat hij niet gepakt kon worden. De actrices die hem hadden aangeklaagd werden voortdurend gestalkt en bedreigd door zijn lakeien en spionnen. Dat is ontzettend schrijnend en het bewijs van hoe rot het machtssysteem in elkaar zit. Maar twee maanden geleden werd hij dan toch opgepakt. Dat toont dat de voordelen groter zijn dan de nadelen, en we met onze stem machteloosheid in strijd kunnen omzetten.
Daders worden ook slachtoffers door trial by media, klinkt het vaak. Hoe kijk jij daarnaar?
Laten we het publiekelijk ter verantwoording roepen van daders niet als heksenjacht beschouwen. Het is pijnlijk, vernederend en vaak opnieuw traumatiserend voor het slachtoffer – niemand wil dit. Maar als een man vrouwen verkracht en iedereen weet het, maar er gebeurt niks, dan werkt het juridische systeem blijkbaar niet. Trial by media gebeurt niet omdat we dat het beste systeem vinden, maar omdat er geen ander systeem is. En ja, ik heb wel het gevoel dat het werkt. Mogelijke daders zijn nu écht bang om verantwoordelijk gehouden te worden voor hun daden.
Foto: Jelmer de Haas
Ha Jens, hoe zie jij de toekomst post-#metoo?
Jens van Tricht: De vrouwenbeweging kaart seksueel geweld al decennia aan en door #metoo is daar nu aandacht voor. Mannen veroorzaken het probleem dus mannen moeten deel worden van de oplossing. De meeste daders zijn mannen, maar de meeste mannen zijn geen daders. Wel behoren ze vaak tot de zwijgende meerderheid die, als ze getuige zijn van grensoverschrijdend gedrag, wegkijken of meelachen. Dat houdt het probleem hardnekkig in stand.
Mannen, spreek jullie uit! Tegen geweld en voor gelijkheid. Val vrouwen niet lastig en spreek andere mannen aan als zij dat wel doen. Stop met bagatelliseren, neem de verhalen van vrouwen serieus en verdiep je in het probleem.
Je oppert ook mannenemancipatie. Vertel.
#Metoo heeft duidelijk gemaakt dat seksueel geweld van mannen tegen vrouwen een probleem is dat in alle lagen van de bevolking plaatsvindt. Niet enkel bij migranten of mensen van kleur maar ook bij witte, hoogopgeleide mannen. We zetten jongens aan tot seksueel overschrijdend gedrag door de lessen die we hen leren over mannelijkheid. Een man moet sterk, stoer, niet kwetsbaar en vooral niet homoseksueel zijn, en dat moeten ze in men only groepen voortdurend bewijzen om risico op uitsluiting en geweld uit de weg te gaan.
Jongens en mannen hebben een veilige ruimte nodig waarin ze kunnen onderzoeken wat mannelijkheid en vrouwelijkheid betekenen in hun leven. Met Emancipator geven wij workshops* aan jongens over het voorkomen van seksuele intimidatie en seksueel geweld. Daaruit blijkt elke keer weer dat ze door de gedragsregels waarmee ze opgroeien een verwrongen beeld hebben van seksualiteit en intimiteit, én dat ze het heel fijn vinden om te praten over de onderwerpen waarvan ze altijd dachten dat ze niet bespreekbaar waren.
Een goede stap zou zijn om gender op te nemen in het curriculum. Alle scholen hebben onderwerpen die dit zijdelings aandacht geven – van lhbt-acceptatie tot sexting – maar die moeten we samenbrengen en als vak integreren.
Zijn er dingen die vrouwen anders kunnen doen?
Dat weten vrouwen het best zelf, ze hebben mij niet nodig om daar wat over te zeggen. Maar als ik iets zou moeten formuleren: mij lijkt het belangrijk dat vrouwen kijken op wat voor manieren ze zelf traditionele rollen over mannelijkheid en vrouwelijkheid aansterken of doorbreken, en op welke manier ze overschrijdend gedrag goedkeuren of afkeuren. En dat ze daar bewuste keuzes in maken.
Bestel je ticket voor de Socrateslezing van Stine Jensen
Sinds #metoo is er meer dan ooit publieke aandacht voor seksueel geweld. Hoe kan het dat machtswellust en -misbruik nog altijd onze menswaardigheid ondermijnen? Filosoof en programmamaker Stine Jensen gaat in haar Socrateslezing, op zondag 27 mei in de Rode Hoed, in op mannelijkheid, vrouwelijkheid, seksualiteit en beeldvorming na #metoo. Hadjar en Jens zijn er ook zondag, en zullen reageren op Stines verhaal. Koop je ticket direct online of zondag aan de deur.
*De afgelopen twee jaar ontwikkelde Emancipator samen met The Good Lad Project (UK) en MÄN (Zweden) een een toolkit voor workshops aan jongens over mannelijkheid en het voorkomen van seksueel geweld. De toolkit en de resultaten worden op 13 juni tijdens een gratis conferentie in Amsterdam gepresenteerd.
Foto boven artikel: Joyce Roodnat door Eric van Zuylen