
Met mensenrechten op vakantie
In de meeste landen van Europa zit het wel goed met de mensenrechten, toch? Ja en nee. We zwaaien je uit met een overzicht van de vijf populairste vakantiebestemmingen.

Koffers gepakt, tickets klaar, het mensenrechtenhoesje om je paspoort. Check, check, check. Veilig op vakantie, want in de meeste landen van Europa zit het wel goed met de mensenrechten, toch? Hier een overzicht van de vijf populairste vakantiebestemmingen.
Frankrijk
Na de aanslagen op Charlie Hebdo en een joodse supermarkt kleurden Facebook bleu, blanc et rouge en streed iedereen voor het vrije woord: #jesuischarlie. De krachtige symbolen van solidariteit én de vrijheid van meningsuiting gingen de wereld over, het waren impliciete verwijzingen naar het revolutionaire motto: vrijheid, gelijkheid en broederschap.
Ja, Frankrijk is de bakermat van onze mensenrechten. Al in 1789 stelde de volksvertegenwoordiging de eerste Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger (La Déclaration des Droits de l’Homme et du Citoyen) vast.
Idealen ontsproten uit de Verlichting. Rechtvaardigheid, democratie en mensenrechten werden leidend. Maar Frankrijk heeft ook zijn mensenrechten-schandvlekken: wrede koloniale oorlogen, deportatie van joden en andere groepen in de Tweede Wereldoorlog, virulent antisemitisme en racisme. De laatste decennia is er meer sociale en etnische ongelijkheid gekomen in de banlieus en daaraan gekoppeld geweld, drugsgebruik en algehele uitzichtloosheid bij met name jongeren. Ook zorgwekkend is de erbarmelijke staat van het gevangeniswezen.
Frankrijk is hard getroffen door het terrorisme en nam zijn maatregelen, zoals de noodtoestand die net is opgeheven. Die heeft geleid tot onder meer schendingen van privacy de laatste paar jaar. Er waren meer dan drieduizend huiszoekingen en vierhonderd mensen kregen huisarrest. Er wordt vaak buitensporig politiegeweld gebruikt.
Laten we positief eindigen. Met de scheiding tussen kerk en staat zit het wel goed en Frankrijk heeft een prachtige traditie van satire en religiekritiek (ja, Charlie Hebdo is er nog!). En in weinig landen wordt zo goed en scherp gedebatteerd, juist ook over waar het naartoe moet met het land en zijn vrijheden. Bonnes vacances!
België
Er is godsdienstvrijheid, onderwijs voor elke groep – seculier of godsdienstig – en een democratische rechtstaat. Prima toch, zeker in vergelijking met Bulgarije of Rusland?
Maar voor een gemiddelde gedetineerde in een Vlaamse of Waalse cel is er niet heel veel verschil met deze landen, constateerde de Raad van Europa. De gevangenissen puilen uit en er zijn meldingen van mishandelingen. De begeleiding van mensen met psychiatrische problemen is ‘onaanvaardbaar’. Net als Frankrijk is België bedreven in wapenhandel met inhumane regimes als Saoedi-Arabië. En net als andere landen worden de wetten en regels voor asiel scherper, net als de wetten tegen het terrorisme. Daar zouden best goede redenen voor kunnen zijn, maar dan moet de impact op de vrijheid van burgers wel ook beoordeeld worden, vindt Amnesty International.
Lichtpunten? Awel, die zijn er. Bij zelfbeschikking loopt België voorop. Er is een wet om de rechten van transgender-personen te bevorderen. En België heeft net als wij een wet die euthanasie toestaat binnen het strafrecht. Uniek: het zou zomaar kunnen dat abortus uit het strafrecht wordt gehaald. Ongekend in Europa. De argumentatie van de wetgever: het is gewoon een medische handeling.
Ga je op vakantie?
Neem de mensenrechten met je meeBestel hier het speciale mensenrechtenhoesje voor om je paspoort
Italië
Wat een feestland is Italië. Maar wat betreft mensenrechten kan het land zoveel beter. De beelden van desperate vluchtelingen op zee zijn bekend en direct te linken aan de strengere immigratieregels van de regering-Conte. Zo heeft het in juni 2019 strafbaar gemaakt om vluchtelingen op zee te redden. De maximumboete bedraagt vijftigduizend euro.
Al eerder berichtte de NOS dat overlevenden van een migrantenboot die voor de kust van Libië in moeilijkheden kwam, Italië voor de rechter willen slepen. Ze stapten naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens omdat Italië de Libische kustwacht zou hebben gedwongen de hulporganisatie Sea-Watch te hinderen bij pogingen de opvarenden aan boord te nemen. De Libiërs sleepten de overlevenden terug naar hun land, waar ze in detentiekampen terechtkwamen onder onmenselijke omstandigheden.
Daarnaast blijkt uit onderzoek van The Guardian dat in Italië mensenrechten in de groente- en fruitsector niet zo nauw worden genomen. Voornamelijk vrouwelijke, Roemeense arbeidsmigranten worden ‘zwaar uitgebuit’. Sommigen worden seksueel misbruikt of er is sprake van mensenhandel.
Tot slot bericht ons eigen FOT-rapport over religieuze – lees rooms-katholieke – privileges. In veel openbare gebouwen hangen crucifixen en 70 procent van de gynaecologen wil geen abortus uitvoeren.
Ga je naar Italië denk dan bij je pizza eens aan de tomaten die door een moderne tot slaafgemaakte geplukt kunnen zijn. En zorg ervoor dat je uit de gevangenis blijft. Die puilen namelijk uit, net als in België en Frankrijk.
Duitsland
Extreemrechts steekt ook in Duitsland weer de kop op. Met de moord op de CDU-politicus Walter Lübcke begin juni dit jaar, waarschuwen onderzoekers en veiligheidsinstanties voor een verhoogd risico op extreemrechtse terreur de komende 12 tot 18 maanden. Voor de moord is verdachte Stephan E. opgepakt, die contacten in extreem-rechtse kringen had en die in het verleden is veroordeeld voor een aanslag op een asielzoekerscentrum. Lübcke sloot zich in 2015 aan bij het open vluchtelingenbeleid van Angela Merkel, en werd bekend met de uitspraak dat “wie deze waarden afwijst, het vrij staat om Duitsland te verlaten.” Ook neemt net als Frankrijk het antisemitisme in Duitsland het afgelopen jaar sterk toe.
Dan de positieve kant van de medaille. Duitsland heeft vrijwel alle belangrijke internationale mensenrechtenverdragen ondertekend en leeft al die wetten en verdragen op een hoog niveau na. Maar politiegeweld en het onjuist behandelen van vluchtelingen blijft een aandachtspunt. Dan is er nog de Facebookwet die voorschrijft dat Facebookberichten met een ‘duidelijke wetsovertredende inhoud’ binnen 24 uur verwijderd moeten worden. Een poging tot censuur, menen satirici en de journalistenvakbond.
Op mensenrechtenterrein blijft het land volgens Freedom House wereldkampioen. Begin dit jaar werden aanvullende wetten geïntroduceerd die ongelijke beloning verder tegengaan. Zo kunnen werknemers van bedrijven met meer dan 500 werknemers inzage krijgen in het salaris van collega’s met dezelfde functie.
Spanje
Net als andere landen in dit rijtje kampt Spanje met een vluchtelingenprobleem. In juni 2018 kwamen voor het eerst meer illegale migranten aan in Spanje dan in Griekenland en Italië samen. Het gevolg: nog meer druk op een al overbelast systeem, terwijl er al een “wrede realiteit” heerst, zoals de Spaanse ombudsman voor mensenrechten het scherp verwoordt. Door een gebrek aan middelen en een adequate infrastructuur slapen kinderen en moeders soms in politiecellen. Minderjarigen worden alleen vastgezet.
Eind 2017 maakte een Algerijnse migrant een einde aan zijn leven nadat hij in eenzame opsluiting werd vastgezet. Immigranten brengen soms 72 uur door in cellen waar nauwelijks daglicht is en bijna nooit stromend water. Mensenrechtenorganisaties vinden dat Spanje te ver gaat in de terrorismewetgeving. Terreurverdachten hebben te weinig rechten.
De verruiming van Artikel 578, die het verheerlijken van terrorisme moet bestrijden, heeft geleid tot een ernstige beperking van de vrijheid van meningsuiting. De afgelopen twee jaar zijn 70 mensen veroordeeld voor onder meer het doodwensen van de koning, het verheerlijken van terrorisme of andere uitspraken die terrorisme gerelateerde overtreding verheerlijkt of rechtvaardigt. De straffen hiervoor lopen op tot drie jaar gevangenisstraf of een beroepsverbod voor publieke functies.
Een ander groot probleem in Spanje is huiselijk geweld tegen vrouwen. Sinds 2007 werden meer dan een miljoen gevallen van huiselijk geweld behandeld door de Spaanse rechters en werden 148.000 mannen tot een gevangenisstraf veroordeeld. In 2015 kwamen volgens het Spaans ministerie van Volksgezondheid 56 vrouwen om door geweld van huidige of voormalige partners. Ondanks een niet aangenomen wet die abortus praktisch onmogelijk moest maken, is het nog steeds voor te veel vrouwen moeilijk om op een veilige en legale manier een abortus te krijgen.
Geraadpleegde bronnen
The Guardian, Raped, beaten, exploited: the 21st-century slavery propping up Sicilian farming, 2017
The Guardian, The terrible truth about your tin of Italian tomatoes, 2017
https://www.amnesty-international.be/jaarrapport
www.humanistischecanon.nl
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/05/25/abortus–hoe-zit-dat-in-belgie-/
https://www.nrc.nl/nieuws/2017/10/31/noodtoestand-in-frankrijk-officieel-voorbij-13776631-a1579400
https://www.groene.nl/artikel/wij-zullen-u-niet-horen
https://www.amnesty.org/download/Documents/POL1048002017ENGLISH.PDF
http://rightsinternationalspain.org/es/publicaciones/10/balances
https://inspanje.nl/algemeen/10285/spanje-is-wreed-tegen-migranten-zegt-de-ombudsman/
Bewegingsvrijheid is een mensenrecht. Dat moeten we beschermen. Net als de vrijheid van meningsuiting, gelijkheid, fysieke integriteit en alle andere mensenrechten. Samen met programmamaker Bahram Sadeghi vragen we deze zomer om aandacht voor de mensenrechten.
Lees je in, en kijk wat jij kan doen om de mensenrechten verder te brengen. Ga naar de campagne Vrij om te reizen.
Vrij denken, samen leven
Tags:#Discriminatie#Humanisme#vrijheid van meningsuiting#Vrouwenrechten
Achtergrond over de mensenrechten, interviews, weetjes en meer!
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.