Sico van der Meer is als onderzoeker naar massavernietigingswapens verbonden aan het Instituut Clingendael: “Het zijn verschrikkelijke wapens en moeten zo snel mogelijk de wereld uit.”
“Ik ben bang dat we richting een nieuwe wapenwedloop gaan. Tijdens de Koude Oorlog was er een krankzinnige hoeveelheid kernwapens in omloop. We gingen richting de 65.000 kernwapens in de jaren ‘80. Daar kun je de aarde vele malen mee vernietigen. Onder Reagan en Gorbatsjov is er een aantal wederzijdse verdragen gesloten waardoor het aantal kernwapens enorm omlaag ging. Op dit moment zijn er ongeveer 13.890 kernwapens wereldwijd, waarvan nog steeds 92 procent in handen van de VS en Rusland.
Wat je de afgelopen jaren ziet is dat kernwapens opnieuw populair aan het worden zijn. Ze worden weer gebruikt in de retoriek van wereldleiders. Iemand als Trump die het over ‘fire and fury’ heeft. Poetin noemt kernwapens bij de invasie van de Krim.
Al is het Russische ‘superwapen’ speculatie en is de recente test mislukt, het geeft wel aan dat de kernwapens terug zijn in het debat. In de wapenwedloop. Terug in de politieke retoriek en berichtgeving. Het feit dat er getest en gebouwd wordt en dat anderen ze ervan verdenken geeft al genoeg voeding aan een spanning, waardoor anderen weer denken ook betere kernwapens nodig te hebben. We belanden in een vicieuze cirkel.
Dat is alleen al te zien aan de zorgelijke toename in investeringen in kernwapens. De negen kernwapenstaten zijn, naar conservatieve schattingen, de komende jaren bij elkaar 1.500 miljard dollar aan het investeren in het moderniseren en bijbouwen van kernwapens.
Lagere inzetdrempel
Ook de inzetdrempel gaat omlaag. Kernwapens zijn na 1945 theoretische wapens gebleven; na Nagasaki en Hiroshima zijn ze nooit meer in oorlog ingezet. Ze worden als verzekeringspremie beschouwd. Als je ze hebt, weet je zeker dat niemand jou durft aan te vallen; de praktijk werkt niet helemaal zo, maar dat is het idee. Maar in de retoriek en beleidsdocumenten zie je de afgelopen tijd dat de bereidheid om kernwapens daadwerkelijk in te zetten toeneemt. De VS en Rusland zijn ‘kleinere’ kernwapens aan het ontwikkelen met het idee: als we alleen een wijk van een stad kunnen platgooien in plaats van meteen de hele stad, worden we geloofwaardiger. Dat is een belangrijke verschuiving in het denken over kernwapens.
De lagere inzetdrempel is extra riskant omdat in tijden van spanning en stress meer kans op miscommunicatie en misverstanden is, waardoor vrij plotseling een conflict kan escaleren naar nucleair niveau. En als er maar één kernwapen gebruikt wordt, bestaat de kans dat er vervolgens echt een nucleaire oorlog uitbreekt. Dan hebben niet alleen de direct getroffen landen er last van, maar door drastische klimaatverandering de hele wereld.
Remmen gaan eraf
Een andere ontwikkeling die ook heel belangrijk is, zijn de verdragen van kernwapens die wankelen of al zijn omgevallen. Het Non-Proliferatieverdrag – het belangrijkste verdrag van de afgelopen vijftig jaar – is in de problemen. Het is van cruciaal belang voor de wereld, ook voor Nederland, om dat verdrag overeind te houden. En daarbij kan Nederland een relatief grote rol in spelen vanwege onze diplomatieke reputatie, waarbij we zowel het vertrouwen van landen mét als zónder kernwapens hebben – een vrij unieke positie.
Deze combinatie van toenemende populariteit van kernwapens, toenemende investeringen, en aan de andere kant het afnemen van remmen op de wapenwedloop, in de zin van verdragen en dergelijke, vind ik zeer zorgwekkende ontwikkelingen.
Gemeenschappelijke belangen
Alle landen, zowel met als zonder kernwapens, hebben belang bij een rem op de nieuwe wapenwedloop. Het belang voor landen is dat zulke wapenbeheersing de veiligheid vergroot. Je voorkomt allerlei spanningen en misverstanden en kans op escalatie. Het scheelt je enorme hoeveelheden belastinggeld. Dus eigenlijk is het niet eens een ideologisch iets, wapenvermindering. Het is voor iedereen van groot belang, ook voor de kernwapenlanden zelf.
Het zijn verschrikkelijke wapens en ze moeten zo snel mogelijk de wereld uit. Kernontwapening gebeurt niet in één klap, maar in een aantal kleinere stappen is het zeker niet onmogelijk. Ik zou zeggen: Nederlandse regering, zet alles op alles om kernwapenlanden bij elkaar te brengen, om met elkaar te komen tot nieuwe stappen in kernwapenonderhandelingen, en het voorkomen van een nieuwe wapenwedloop. Niks is utopisch, alles is mogelijk.”
Tags:#kernwapens#Mensenrechten
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.