In Nederland maken we ons druk over het lot van homo´s in Rusland nu hun mensenrechten niet meer gegarandeerd zijn, en terecht. Maar ook in Nederland is er nog heel wat te doen voordat homo´s zich vrij voelen. Dat geldt zeker voor homoseksuele ´roze´ ouderen. In ‘Oud Roze’ vertellen zij hun verhaal aan documentairemaakster Eveline van Dijck.
In de zorg zijn homoseksuele ouderen vaak onzichtbaar. Uit zelfbescherming. Als ze zich niet openlijk gesteund voelen om zichzelf te zijn, gaan ze vaak liever weer de kast in dan (opnieuw) afwijzing te riskeren. Ze zijn geboren rond de Tweede Wereldoorlog waarin homo´s een roze driehoek moesten dragen zoals joden een ster en velen van hen vergast zijn. Pas in 1973 werd homoseksualiteit geschrapt uit het handboek der psychiatrie. Dus zien velen van hen zien homoseksualiteit nog steeds als een ziekte. Opgroeien in een tijd waarin dat niet geaccepteerd werd, heeft diepe sporen achtergelaten.
Humanistisch geestelijk begeleiders zoals Anton Koolwijk, René Goudsblom en Eric de Rooij vragen al jaren voor aandacht voor deze groep in de zorg.
Koolwijk: “Aan het geestelijk welzijn van homoseksuele ouderen in de woon-zorginstellingen is veel te verbeteren. Roze ouderen hebben vaak geen kinderen en weinig mantelzorg. Ze zijn vaker eenzaam, geïsoleerd en depressief: lesbiennes zijn 2 tot 3 keer zo vaak eenzaam, homomannen 2 keer zo vaak, blijkt uit onderzoek. Dat maakt ze extra afhankelijk van zorgorganisaties. Gelukkig zijn er initiatieven die deze ouderen uitnodigen zichzelf te zijn en hun ervaringen te delen, eerst met lotgenoten.
Roze Salon
In de Roze Salon van Humanitas in Rotterdam kunnen roze ouderen (een term die voor het eerst in de oorlog werd gebruikt) elkaar ontmoeten. Zij vinden er steun en gezelligheid en vertellen elkaar hun levensverhaal. In Oud Roze volgt HUMAN documentairemaakster Eveline van Dijck enkele van hen. Zij spelen samen met acteurs van het Rotterdams Centrum voor Theater het stuk `Naar vriendschap zulk een mateloos verlangen´. Hierin vertellen ze hun bijzondere verhalen. Met deze voorstelling als leidraad, organiseert Humanitas workshops om verzorgenden te leren hoe ze kunnen omgaan met roze ouderen.
Van Dijck laat homoseksuele ouderen aan het woord, die vaak tot op hoge leeftijd met hun geaardheid hebben geworsteld. Zoals Ans Straver – De Visser, die trouwde omdat het hoorde en daar verder ook niet zo over had nagedacht. Straver: “Want wat wist je eigenlijk af van de liefde…” “Maar,” zegt ze, “er miste iets.” Ze ging naar de dokter en vertelde dat ze zich meer aangetrokken voelde tot vrouwen dan tot mannen, of dat ook kon. Hij vertelde haar dat ze `een andere geaardheid´ had. “Dokter,” had ze toen gezegd, “kun je me niet wat geven om me van mijn geaardheid af te helpen? ik wil niet lesbisch zijn.” “Nee,” had de dokter gezegd, “ga maar naar het vrouwenhuis.” “Toen begreep ik pas dat ik een lesbi was.”
Huiverig
Ongeveer 10 procent van de bevolking is homoseksueel, biseksueel, lesbisch of gaat als transgender door het leven. Binnen de zorgcentra ziet men dit percentage vaak niet terug onder de bewoners. “Homoseksuelen zijn huiverig om in zorginstellingen te gaan wonen. Ze hebben weinig vertrouwen in de homovriendelijkheid van zorgverleners, instellingen en medebewoners en ze voelen zich onveilig’, vindt Koolwijk, ‘het is dus zeker een landelijk probleem als oudere homoseksuelen terug in de kast gaan, of niet in een zorginstelling willen wonen.”
Die huiverigheid is goed terug te zien in deze mooie, aangrijpende, maar ook vrolijke documentaire. Het laat zien dat mensen opgelucht zijn hun verhaal te kunnen vertellen, zich in elkaar herkennen en er zelfs grappen over kunnen maken. Maar dat dat nog lang niet overal zo is, bevestigt Giny ten Brummelhuis, projectleider Sexuele Diversiteit van Humanitas die de workshops leidt: “In de Roze Salon komen 30-50 mensen. Dat is het topje van de ijsberg dat uit de kast komt. Vele ouderen willen dat gedoe niet meer.” Zij zullen in de kast de kist in gaan.