Goed leven, goede dood: Sterfelijkheid als kompas voor een zinvol leven
Voor veel mensen is de dood een lastig onderwerp – iets waar we liever niet te lang bij stilstaan. Toch kan juist het nadenken over de eindigheid van het leven leiden tot meer verdieping, richting en betekenis in je dagelijks bestaan.
Saskia Markx-Dassel begeleidt vanuit het Humanistisch Verbond de verdiepingsdag Goed leven, goede dood, waarin mensen samen reflecteren op de dood én wat inzichten hierover voor je kunnen betekenen.
‘Je tijdens je leven bezig te houden met de dood klinkt misschien gek, maar in mijn ogen is het ongelooflijk belangrijk. De dood is namelijk de enige zekerheid die we hebben. We weten niet wanneer of hoe het ons treft, maar dát het gebeurt, staat vast. En juist dat besef maakt dat je het leven intenser beleeft, met meer urgentie om er iets moois van te maken.’
‘Het is niet zo dat ik elke dag met de dood bezig ben, maar ik vind het waardevol om erover na te denken, om erover te praten, en om mijn verhouding ermee te onderzoeken. Toch merk ik dat het onderwerp in het dagelijks leven vaak als ongemakkelijk wordt ervaren. Mensen willen er liever niet over praten – hun kinderen niet, hun vrienden niet. En ja, het is misschien geen ‘gezellig’ onderwerp, maar dat maakt het niet minder relevant. Op de verdiepingsdagen die ik begeleid merk ik juist hoe fijn mensen het vinden om in een veilige setting over de dood te praten, en daarmee ook over het leven.’
“ Het besef dat de dood ooit zal komen maakt dat je het leven intenser beleeft, met meer urgentie om er iets moois van te maken. ”
Je tot de dood leren verhouden
‘De mensen die naar zo’n dag komen, hebben vaak al een zekere betrokkenheid bij het thema. Sommigen hebben net iemand verloren, anderen zijn zelf ziek of net met pensioen en beseffen dat ze een nieuwe levensfase ingaan. De dood is voor hen geen taboe, maar ze zoeken verdieping, een manier om zich er beter toe te verhouden.’
‘We bespreken verschillende perspectieven op de dood – van filosofen, psychiaters, nabestaanden – en we reflecteren samen. Bijvoorbeeld op de vraag: wat was jouw eerste ervaring met de dood? En hoe kijk je er nu tegenaan? Dat leidt vaak tot open en intieme gesprekken, waarin mensen zich kwetsbaar durven op te stellen. Er wordt gelachen, soms gehuild, maar er ontstaat vooral veel verbinding.’
‘Voor mij persoonlijk – ik werk in de ouderenzorg waar de dood bijna dagelijks aanwezig is – went het nooit. De dood blijft ontzagwekkend. Maar juist daarom vind ik het belangrijk om er niet van weg te kijken. Door erover te praten, probeer ik het een beetje te leren kennen, al zal het nooit vertrouwd voelen.’
“ Door over de dood te praten, probeer ik het een beetje te leren kennen, al zal het nooit vertrouwd voelen. ”
Meer rust en houvast
‘Als het leven niet zou eindigen, waarom zouden we dan opstaan en iets betekenen? De eindigheid geeft betekenis. Het herinnert ons eraan dat het waardevol is om iets goeds te doen, iets zinvols te maken van je leven. En aan de andere kant, door je vertrouwd te maken met iets wat eigenlijk niet vertrouwd voelt – de dood – krijg je misschien iets meer rust. Iets meer houvast.’
‘Op de verdiepingsdagen starten we altijd met de vraag: wat maakt voor jou een goed leven? Ik gebruik daarvoor inzichten die ik opdeed aan de Universiteit voor Humanistiek, zoals het belang van verbondenheid, een zinvol doel, moreel handelen, en inspiratiebronnen. Daarna gaan we naar de dood kijken, als spiegel van het leven. Want als je de eindigheid onder ogen ziet, wordt vaak ook duidelijker wat je nog wilt doen, wat je belangrijk vindt, en welke keuzes je wilt maken. De dood kan ons daarmee richting geven, zonder dat het zwaar of somber hoeft te zijn.’
‘Ondanks dat er tijdens zo’n verdiepingsdag best veel langskomt ga ik altijd gelukkig naar huis. Omdat ik zie wat het losmaakt, hoeveel mooie dingen er worden gedeeld. Mensen vertrekken vaak niet alleen met nieuwe inzichten, maar ook met een vleugje geestdrift. En dat maakt het de moeite waard – voor hen, en ook voor mij.’
Ben je geprikkeld en wil je ook ervaren of zo’n verdiepingsdag iets voor jou is? We hebben weer een nieuwe reeks op de agenda. Op 5 april in Groningen, 15-22 april in Amsterdam, en 03 mei in Arnhem. Hier kan je meer informatie vinden en je aanmelden voor de komende edities.
