Een plek geven aan ouder worden en de dood
Ziekte, achteruitgang, verlies, afhankelijkheid. Hoe gaan ouderen in een verpleeghuis om met al deze veranderingen in hun leven? Jacco Besseling biedt als humanistisch geestelijk verzorger in de ouderenzorg een luisterend oor.
Wat kun jij als humanistisch geestelijke verzorger (HGV’er) betekenen voor mensen in de ouderenzorg?
‘Ik werk in een verpleeghuis. Mensen die hier wonen hebben vaak heftige dingen meegemaakt. Ongelukken, naasten die zijn overleden, dementie… Dat doet wat met een mens. Zo liep er laatst een bewoonster bij de receptie te dwalen, helemaal in paniek. Ze wou naar huis, wist niet meer dat ze hier nu woont. Als HGV’er probeer ik zo iemand gerust te stellen en comfortabel te maken. Door haar kamer aan te wijzen en weer verbinding te zoeken met de foto’s en spullen die iets voor haar betekenen.’
‘Wat heb je nodig om je thuis te voelen op je nieuwe plek? Wat is je identiteit nu je in een verpleeghuis woont? Hoe ga je om met verlies, van je huis, van je naasten, maar ook van je eigen mogelijkheden? Bij dit soort vragen bied ik ondersteuning. Door te luisteren. Door er voor mijn medemensen te zijn.’
Jacco Besseling is humanistisch geestelijk verzorger bij Evean. Hij ondersteunt ouderen met levensvragen onder andere in het Erasmushuis, een verpleeghuis in Zaandam. Hij volgde de opleiding tot geestelijk verzorger aan de Universiteit voor Humanistiek.
“ Hoe ga je om met verlies, van je huis, van je naasten, maar ook van je eigen mogelijkheden? ”
Is dat de kern van je beroep, luisteren?
‘Als HGV’er probeer ik ervoor te zorgen dat iedereen zich gehoord voelt. Van de ouderen in het verpleeghuis en hun familieleden, tot de verplegers en de directie: ik ga met iedereen gelijkwaardig het gesprek aan. Wat is goede zorg? Het antwoord daarop formuleren we samen.’
Is de zorg voor ouderen op dit moment goed genoeg?
‘De ouderenzorg in Nederland is overbelast. We krijgen steeds meer ouderen en steeds minder medewerkers. De druk op het zorgpersoneel is gigantisch hoog. Met als resultaat dat er minder ruimte is om te reflecteren voor de bewoners én voor het zorgpersoneel. Om samen even stil te staan.’
Hoe kun jij als HGV’er de ouderenzorg wat menselijker maken?
‘Een aanzienlijk deel van de mensen dat hier woont is in de palliatieve fase. Ze hebben een ziekte die niet te genezen is. Dan kijk je vooral naar de kwaliteit van leven: wat helpt jou om je laatste maanden of dagen zo draaglijk mogelijk te maken? Daar speelt geestelijke verzorging een belangrijke rol in. Zowel met de bewoners als met de familieleden gaan we het gesprek aan over de dood. Over je eigen kwetsbaarheid en de eindigheid van het leven. Zingeving helpt om je eigen leven en dood een plekje te geven. En het zo ook draaglijker te maken.’
“ Zowel met de bewoners als met de familieleden gaan we het gesprek aan over de dood. Over je eigen kwetsbaarheid en de eindigheid van het leven. ”
Tegen welke uitdagingen loop je zelf aan?
‘Net als vele bewoners hier vind ik waarden als vrijheid en autonomie belangrijk. Maar zoals je je kunt voorstellen wringen die waarden enorm met de praktijk van een verpleeghuis. Mensen met ernstige lichamelijke of psychische klachten kunnen niet meer autonoom zijn. Ze kunnen niet meer ergens heen. Ze zijn vaak compleet afhankelijk tot aan het eten geven toe. Dat is heel verdrietig. Hier komt heel veel pijn bij kijken. Als humanistisch geestelijk verzorger ondersteun ik hen om deze gevoelens en ontwikkelingen een plek te geven. Hoe ga ik mijn leven vormgeven met deze veranderingen erin?’
Hoe verschilt jouw aanpak met die van een psycholoog of behandelaar?
‘In tegenstelling tot een psycholoog of behandelaar hanteer ik geen specifieke methodieken of diagnostische tools. Ik behandel niet. Ik luister en ben er. Het gaat bij humanistisch geestelijke verzorging ook niet om herstel. Ik heb geen belangen. Ik kan hier gewoon zitten en vragen: vertel maar, wat gaat er om in jou? Deze belangeloosheid zorgt voor ruimte, voor vrijheid. Je krijgt alle ruimte om te onderzoeken wat nog belangrijk is in het leven; wat je nog wilt.’
‘Ik ben blij dat ik met iedereen de vrijheid heb om in gesprek te gaan, zoals dit in het moment zelf goed voelt. Eén van de dingen die mijn werk overigens uniek maken is dat ik echt geheimhoudingsplicht heb. De gesprekken die ik voer zijn absoluut vertrouwelijk.’
“ Je krijgt alle ruimte om te onderzoeken wat nog belangrijk is in het leven; wat je nog wilt. ”
Leer jij ook van de ouderen die je ondersteunt?
‘Ik ben altijd heel blij dat ik mag lenen van de levenservaring van anderen. De verhalen die ik hoor en de ervaringen die ik opdoe, kan ik ook weer verder doorgeven. We kunnen als mens van elkaar blijven leren.’
Hoe zie jij de toekomst van HGV in de ouderenzorg voor je?
‘Binnen mijn werkveld zie je dat steeds meer mensen thuiszorg gaan krijgen en dat die langer gaat duren. Het is belangrijk dat mensen in de thuiszorg ook een beroep kunnen doen op geestelijke zorg. Nu zijn die mogelijkheden nog beperkt.’
‘Ik denk ook dat naarmate we steeds meer nieuwe generaties in de zorg krijgen, er ook meer mensen bij ons terechtkomen die minder of niet gelovig zijn. Mensen die hun eigen betekeniskader ontwikkelen en daar dus ook vragen in krijgen. HGV heeft hier een belangrijke rol in te vervullen.’
