`De mooiste dood: de vrije dood´

3 maart 2013 leestijd 3 minuten

“Het gaat om de innerlijke vrijheid te beseffen dat je dood van jou is.” Gerard Kind, lid van het Humanistisch Verbond, schreef het boek `De mooiste dood, filosofie van een welgekozen levenseinde´.

Kind bepleit dat wij ons levenseinde in eigen beheer nemen, dat wij zelf zorgen voor ‘de mooiste dood’ als het onze tijd is. De aanleiding voor zijn boek was een gesprek met een kennis over zijn vorige boek `Leven zonder angst voor de dood´, vertelt Kind.

“Hij zei dat heel bang was voor de dood. Bij dieper ingaan op de zaak bleek dat hij niet zozeer de toestand ‘dood’ vreesde, maar dat hij bang was voor zijn levenseinde. ‘Dan moet ik misschien nog al die akelige chemo’s of ik zit nog heel lang dement in een verpleeghuis’.

“Het bleek dat hij absoluut niet dacht in termen van ‘Daar heb ik zelf keuzes te maken; het is mijn dood’. Hij had zijn dood al weggegeven.”

In uw boek onderzoekt u wat verschillende filosofen zeggen over de zelf gekozen dood. Welke inspireren u?

Kind: ”Klassieken, als Seneca , verder Montaigne, Hume en Nietzsche. Montaigne heeft de heldere tegenstelling gemaakt tussen het begin en het eind van ons leven. Het is het motto van mijn boek geworden.

De mooiste dood is er een uit eigen verkiezing. Ons leven hangt af van andermans wil onze dood hangt alleen van onszelf af.In geen enkele zaak moeten wij zozeer onze eigen gevoelens volgen.

Het beschrijft onze toestand van onvrijwillig op aarde zijn en dat er niets belangrijkers is dan dat we daar zelf een eind aan kunnen maken – als wij dat zelf willen. Alle machten buiten ons worden buiten spel gezet.

Nietzsche inspireert mij omdat hij – zoals ook sommige klassieke filosofen waaronder Seneca – de tijdigheid van ons einde benadrukt. Veel mensen leven te lang, zegt hij, waarmee hij bedoelt, te lang om een goed leven te leiden en een goede dood te hebben. Hij beschuldigt onder meer artsen met al hun mogelijkheden tot levensverlenging. Ook tegen hen moeten wij nu zelf “nee” durven zeggen – tegen alle mogelijke druk in. Dat is nog niet zo simpel. We hangen immers aan het leven. Zelfs als dat geen leven meer is. Daarom moet je hierover goed hebben nagedacht.”

U miste in de levenskunst ook een kunst van het einde?

Je kunt levenskunst misschien wel zo definiëren dat je je leven zo veel mogelijk overwogen in eigen hand neemt en stuurt, zodat je het zelf een vorm geeft die je bevalt. Datzelfde geldt voor het levenseinde. Allereerst moet je daarvoor de innerlijke vrijheid verwerven om in te zien dat je dood van jou is, en niet van de maatschappij, de wet, de medici en zelfs uiteindelijk niet van je naasten: geliefde, kinderen- al hebben die er natuurlijk het meest mee te maken. Je levenseinde is van jezelf!

Je hebt niet alles in de hand maar je kunt streven naar een levenseinde op jouw moment en manier! Het is goed je geliefden daar weloverwogen bij te betrekken. Daar gaat het boek ook over.

U ontrafelt de argumenten tegen de zelfgekozen dood. Welke vindt u filosofisch het meest betwistbaar?

Ik vind de gedachte dat zelfbeëindiging onnatuurlijk zou zijn onzinnig. want wij vinden ‘natuurlijk’ lang niet altijd beter. Anders zouden we bij kou de verwarming niet aan moeten doen. Het doel van onze cultuur is om de komst van ‘magere Hein’ uit te stellen, zegt de socioloog Zygmunt Baumann. Ons levenseinde is dus al onnatuurlijk: wij verlengen ons bestaan met alle mogelijke middelen op het gebied van techniek, hygiëne en voedsel en medicijnen. Mede daardoor gaan we aan zulke nare ziekten dood. Vroeger hadden veel mensen die ziekten niet omdat ze jonger stierven.

Welke van de argumenten vindt u het meeste kwalijk?

Het meest kwalijk vind ik het argument dat zelfbeëindiging een vorm van lafheid is, weglopen voor het lijden – zoals Kardinaal Godfried Danneels  beweerde bij de euthanasie van Hugo Claus wegens dementie. Veel lijden dient namelijk tot niets goeds en het verlengen ervan omwille van een soort ‘moed’ vind ik niet verstandig en het aanzetten daartoe vind ik immoreel.

De gekozen dood is steeds meer gemedicaliseerd. Is dat erg?

Kind: “De gekozen dood wordt al te gemakkelijk op het bord van de dokter geschoven Die moet er maar voor zorgen en je eruit spuiten. Voor veel artsen is het een zeer belastende handeling. Uiteraard zou de pil van Drion een oplossing zijn voor dat probleem, maar zo lang die er niet is, zul je, zo nodig met advies van deskundigen, zelf voor je mooie dood moet zorgen. Dat advies kan dan de middelen en de methode betreffen.Je moet deskundig te werk gaan voor de mooiste dood.”

Welke rol speelt het humanisme in uw leven?

Voor mij is het humanisme een manier om de mens te bevrijden van de mythen die hem beperken volledig te leven en volledig mens te zijn. En het mooie is dat iedereen zelf kan bepalen wat `volledig´ genoeg is voor hem of haar.

Het boek kunt u onder meer bestellen via bol.com