De gesprekspartner over de dood
Fiona Fortuin 24 januari 2020 leestijd 5 minuten
De Einder, uniek in de wereld, helpt mensen met een doodswens. Niet alleen met voorlichting, maar ook met morele begeleiding. “Vaak ervaren mensen geen ruimte om over hun doodswens te praten. Wij zijn die gesprekspartner.”
Jaarlijks beëindigen rond de 1800 mensen moedwillig hun leven. Zij springen voor de trein, van een dak, rijden tegen een boom, hangen zichzelf op. Het is een gruwelijke manier van zelfdoding, maar zij zien geen andere uitweg.
De Einder probeert er voor deze mensen te zijn. De organisatie, uniek in de wereld, is opgericht om zelfdoding van alle gruwelijkheid ontdoen. Consulenten bieden steun aan mensen met een doodswens die buiten de euthanasiewet vallen. Ze geven niet alleen voorlichting, maar ook intensieve morele begeleiding.
Miriam de Bontridder is oud-bestuurslid en tegenwoordig adviseur van De Einder. Hoe kijkt zij naar de euthanasiewet? En gaat de mogelijke toekomstige wet op voltooid leven de mensen met een existentiële doodswens verder helpen?
Jullie staan voor een humane zelfdoding. Wat moet ik mij daarbij voorstellen?
“Bij humane zelfdoding is geen sprake van lichamelijke of geestelijke pijn. Dat er geen lichamelijke pijn mag zijn, is vanzelfsprekend. Geen geestelijke pijn betekent dat iemand is verzoend met het besluit dat hij of zij uit het leven stapt. Het is een weloverwogen keuze die niet uit boosheid wordt genomen of door andere negatieve gevoelens gedreven wordt. In een situatie van aanvaarding dat het is zoals het is, wordt een vreedzaam middel genomen om voorgoed in te slapen. Het liefst gebeurt dat niet in eenzaamheid, maar in aanwezigheid van intimi.”
Wie zijn de mensen die bij jullie aankloppen?
“Het gaat grofweg om drie verschillende groepen die elk ongeveer even groot zijn: in de eerste plaats is er de groep van oudere mensen die in een fase van hun leven terecht gekomen zijn die zij ervaren alsof zij ‘aan het uitbollen’ zijn. Ze zien hun leven als voltooid, of bereiden zich voor op die fase. In de tweede plaats is er de groep van mensen met acute stress vanwege bijvoorbeeld een ernstige ziekte, rouw, echtscheiding, conflicten op het werk, financiële problemen, een drugs- en/of crimineel verleden. Zij kunnen de crisistoestand waarin zij zich bevinden niet meer aan en vragen ons om hulp. Het gaat vaak om gevallen die met passende hulp oplosbaar zou moeten zijn. En als derde groep zijn er de mensen met een psychiatrische problematiek waarvan de artsen vinden dat zij nog niet uitbehandeld zijn.”
In tegenstelling tot de andere groepen kunnen mensen die psychisch lijden wel bij een arts om euthanasie vragen. Toch nemen zij met jullie contact op. Waarom?
“Omdat zij geen arts vinden die bereid is hun euthanasieverzoek in te willigen. Ik lees alle verzoeken die binnenkomen. Dat zijn er op dit moment naar schatting ongeveer twintig per week. Ik verbaas me er regelmatig over hoe vaak het iemand betreft die wel voor euthanasie in aanmerking komt, maar bij wie de dokter hulp weigert te bieden. De impact op de arts om iemand dood te maken is groot. Het is emotioneel zwaar en arbeidsintensief. Vergeet ook niet dat een arts is opgeleid om mensen beter te maken. Het zit in hun genen om iemand in leven te houden.
Wat ik zie als een mankement van onze euthanasiewet is dat euthanasie lijden in medische zin vereist en dat existentieel lijden geen grond voor euthanasie is. Mensen die geen ziekte onder de leden hebben, maar het leven niet meer aankunnen, vallen buiten de boot. Vanmiddag nog sprak ik een 80-jarige man. Twee jaar geleden verloor hij zijn vrouw. De rouw is nog altijd even hevig. Hij lijdt aan het leven, zegt hij. Existentieel houdt hij het niet langer vol, maar hij kan niet bij een arts terecht, want hij is fysiek nog helemaal in orde.”
Kom op voor een menswaardige dood voor iedereen
Het Humanistisch Verbond komt in actie als keuzes over leven, liefde, denken en dood in gevaar komen. Alleen met de steun van onze leden is dit werk mogelijk. Doe mee en word lid!
Wat kunnen jullie zo iemand bieden zonder over de wettelijke grenzen te gaan?
“Hulp bij zelfdoding is verboden, maar je mag wel iemand informeren, morele steun en advies geven. Daar houden we ons aan. Wat onze consulenten doen is samen met de hulpvrager tot een totaalbeeld komen van de problematiek waarin iemand zich bevindt. Belangrijk is dat iemand alle gevolgen afweegt en de doodswens diep doorleefd is. Vaak ervaren mensen in hun eigen omgeving geen ruimte om over hun doodswens te praten. Wij zijn die gesprekspartner. We zien vaak dat wanneer iemand weet hoe vreedzaam te sterven, er rust ontstaat en de obsessie met de dood minder wordt.”
Slaan we niet te ver door in onze hang naar regie over de dood? Moeten we ons niet meer durven over te geven aan de laatste levensfase?
“Beslissen over je eigen dood is bepalen dat je niet krakkemikkig en bouwvallig of in de sores wilt eindigen, maar er zachtjes en met stijl uit wilt glijden. Is dat ook niet een vorm van overgave? Een overgave aan de dood?”
De initiatiefwet van Pia Dijkstra (D66) bepleit een wet voor mensen die hun leven existentieel voltooid vinden. Wat vindt u van het voorstel?
“Het zou goed zijn dat de wet er komt, omdat daarmee al een grote categorie van mensen wordt geholpen. En de gedachte dat een speciaal daartoe opgeleide stervensbegeleider of levenseindebegeleider deze mensen ondersteuning geeft, biedt perspectieven. De grondhouding van een arts is: genezen. De grondhouding van een stervensbegeleider of levenseindebegeleider is: iemand tot steun zijn bij zijn afwegingen om zijn einde te bespoedigen. Toch zou de wet nog een stap verder kunnen gaan. De pil van Drion zou toegankelijk moeten zijn voor hen die op weldoordachte gronden hun leven willen beëindigen en daarbij anderen geen onevenredige schade toebrengen.”
Eind januari verschijnt het onderzoek van Els van Wijngaarden dat inzicht moet bieden in hoe groot de groep is die zijn leven voltooid acht. Hoe groot schat u deze groep?
“Els Van Wijngaarden verricht zowel onderzoek naar de grootte van de groep mensen met een voltooid leven die acuut het leven wil beëindigen als de groep mensen met een voltooid leven die op termijn het leven wil beëindigen. Zij zit op het spoor dat met goede sociale opvang de voltooid levenproblematiek kan worden opgelost. Oplossingen vindt zij bijvoorbeeld in het tegengaan van eenzaamheid, of in het geven van een gerichte bezigheid aan mensen die zich voor de maatschappij nog waardevol willen maken. Voor een deel van de voltooid leven groep gaat dit op, maar in gesprekken die ik met ouderen voer, hoor ik vaak: ik wil geen nieuwe vrienden, geen nieuwe werkzaamheden. Ik wil gewoon nú dood. Ik denk dat die groep niet te verwaarlozen is.”
De Einder is een onafhankelijke stichting en ontvangt geen subsidie voor haar werkzaamheden. De financiering vindt volledig plaats door de bijdragen van donateurs. Een donatie is welkom. www.deeinder.nl
VRIJ OM OVER JE EIGEN DOOD TE BESLISSEN
Het Humanistisch Verbond strijdt voor een menswaardig levenseinde voor iedereen, en we stimuleren het gesprek over de dood. Want bij een goed leven hoort een goede dood. We agenderen, brengen persoonlijke verhalen, achtergrond en helpen je hoe om te gaan met eindigheid. Vind hier ons dossier.
