“De dood is niet exceptioneel”
Sjors Roeters 23 oktober 2019 leestijd 3 minuten
“De dood is niet het ergste dat een mens kan overkomen.” Hans van Dam is hersendeskundige en publicist. Hij is het roerend eens met het manifest van Henk Blanken.
Henk Blanken heeft de ziekte van Parkinson en wil euthanasie als hij dement wordt. Maar hij is niet vrij om over zijn eigen dood te beslissen. Daarom komt hij met een manifest: Mijn dood is niet van Mij. Wij vragen drie deskundigen te reageren op zijn manifest.
Hans van Dam is hersendeskundige en publicist: “Al veertig jaar werk ik voor mensen met ernstige hersenschade. Dementie is een steeds verdergaande ontgeesting, een teloorgang van het eigen, authentieke ik. Je wordt niet een ander, maar een niemand. Je persoon implodeert.
Door de biologie van de dementie verdwijnt je denkende brein. Je situatie overzien, die vergelijken met wat die was of zou kunnen zijn, is niet meer mogelijk. Daardoor kun je je ook geen mening vormen over je staat van leven. In de praktijk zie ik de vaak hartstochtelijke wens van mensen om ervoor te zorgen in die situatie niet door te leven.
Ik denk dat het hierbij gaat om dementie op zichzelf, ongeacht de uitingsvormen. Ook ‘leuk’ dement is dement. Ook dan ben je jezelf kwijt. Daarbij is dat ‘leuk’ totaal niet meer adequaat. Als ik de hele dag mompelend zoek naar mijn sleutels, mensen aanraak die ik niet ken, glimlachend knoei met mijn eten en de verpleegkundige aanzie voor mijn overleden, of nog niet overleden partner oog ik misschien tevreden of zelfs blij. Maar hoe dramatisch kan het zijn. Het is de staat van dementie zelf die voor velen onaanvaardbaar is.
Een aantal wil weg voor ze zichzelf definitief kwijt zijn, anderen pas als dat zo is. In het laatste geval moet een ander op basis van gemaakte afspraken de grens trekken, de persoon zelf kan dat niet meer. Dan is het voor de hand liggend dat diegene die het dichtst bij staat dat doet. Precies dat is wat Henk Blanken voorstelt in zijn ‘achterblijversclausule’. Oorspronkelijk had hij zijn partner gevraagd of zij de pil dan in de pap wilde doen, maar zij vond dat je dat niet kan vragen en zo kwam de clausule op tafel.
Toch zou ik de oorspronkelijke vraag van Henk, de pil door de pap, als optie overeind willen houden, naast de achterblijversclausule. Want wat is voor de naaste nou eigenlijk het verschil tussen de dokter kunnen vragen het middel te geven en het zelf geven? Ja, emotioneel is er verschil, omdat bij de clausule de dokter het middel geeft. Maar per saldo bepaalt de naaste het stervensuur.
Ik kan me voorstellen dat iemand de vrijheid zou willen hebben om het middel zelf te geven. Dat kan voor iemand een liefdesdaad zijn. Het manifest van Blanken biedt die ruimte ook, want hij pleit er voor om in specifieke situaties het verbod op hulp bij zelfdoding op te heffen.
Doodgaan is doodgewoon
Voorwaarde om deze mogelijkheden te realiseren, is dat de dood en (zelfgewild) sterven gewoner worden. Normalisering van het levenseinde dus. Zie de dood toch niet als iets exceptioneels. ‘Doodgaan is doodgewoon,’ zei psychiater Van Dantzig ooit. De dood is niet het ergste dat een mens kan overkomen. Henk Blanken zegt ergens: nu dreig ik straks vastgehouden te worden in een situatie die erger is dan de dood. Dat moeten we niet willen.”
Het Humanistisch Verbond strijdt voor een menswaardig levenseindevoor iedereen, en we stimuleren het gesprek over de dood. Want bij een goed leven hoort een goede dood. We agenderen, brengen persoonlijke verhalen, achtergrond en helpen je jouw vorm te vinden in de omgang met de dood. Vind hier ons dossier.
Je las de reactie van Hans van Dam op het manifest Mijn Dood is Niet van Mij van Henk Blanken. Lees hier de reactie van Ton Vink, schrijver en voert een filosofische praktijk voor levenseindevragenTon Vink, en Suzanne van der Vathorst verbonden aan het AMC.
