Interview met Silvia Benschop

Wat drijft je als docent?

Ik probeer waar mogelijk de dingen te kiezen die bij me passen, dingen die ik graag doe en waar ik een beetje gelukkig van wordt. Mij met kunst, filosofie en levenskunst bezig houden, dat is waar mijn hart naar uit gaat. Vooral als ik het dan ook nog mag delen met anderen.

Wat is de leukste leerervaring die je bij iemand gezien hebt?

De ontdekking dat helder denken een echte kunst is en dat die te leren valt. Door iedereen! Doorgaans hebben de meeste mensen veel gedachten en emoties rond kwesties in het eigen leven maar ook rond maatschappelijke thema’s. Vaak zijn die emoties en gedachten een warboel waar mensen onrustig van worden. Op het moment dat je leert te onderzoeken en te formuleren wat nou precies de kern is van die warboel dan ontstaat er een soort helderheid waarmee je aan de slag kunt. Individueel èn als groep. Het is altijd erg leuk dat te zien gebeuren.

Wat wil je de deelnemers meegeven?

Dat je een gedachte tot je kunt nemen zonder die meteen te accepteren. Dit idee is gebaseerd op uitspraken van Aristoteles. Het is als het proeven van wijn. Neem een slok, laat die rondgaan in je mond en spuug hem daarna weer uit. Zo kun je ook omgaan met ideeën die in de eerste instantie weerstand oproepen. Op het moment dat je een gedachte slechts even vasthoudt als een mogelijkheid, opent zich onmiddellijk een deur tot een wereld met ontelbare andere mogelijkheden.
De filosofie is een geweldige bron van ideeën en gedachten die je leven kunnen verrijken. Gereedschap wat je kunt gebruiken om je leven mee vorm te geven. Daarvoor hoef je niet gestudeerd te hebben of bijzonder intelligent te zijn. Wat wel nodig is, is de bereidheid om eens op een andere manier naar dingen te kijken.

Welke waarden zijn in jouw leven belangrijk?

Voor wat ik het meest nastrevenswaardig vind in het leven is in het Nederlands gek genoeg geen enkelvoudige woord: ‘geen schade berokkenen’. Ik heb zo’n vaag vermoeden dat je daar bij de Aboriginals bijvoorbeeld wel één woord voor gaat kunnen vinden. Misschien komt de waarde ‘consideratie’ dan nog het meest in buurt. Een combinatie van reflectie, overweging en mededogen.

Wat maakt humanisme bijzonder?

Het humanisme is niet uit op macht. Een humanist is als geen ander bereid om zijn/haar eigen levensbeschouwing ter discussie te stellen en zal die nooit als de waarheid aan een ander opdringen met als doel die ander te onderwerpen aan het humanistische ideaal. Wat ik ook heel bijzonder vind is de geschiedenis van het humanisme. Het humanisme heeft een onvoorstelbare schare aan denkers, revolutionairen, wetenschappers, schrijvers en andere kunstenaars achter zich staan. Een bonte verzameling mannen en vrouwen (!) uit de afgelopen 2500 jaar, ieder met een geheel eigen verhaal. Vandaag de dag zou je denken dat de mens nooit wijzer wordt en dat het nu echt heel beroerd gaat aflopen. Maar kijk eens achterom en je ziet uit welke grot de mens zichzelf al gesleept heeft. Grotendeels te danken aan die al die grote humanistische geesten vanuit de overtuiging dat de mens in staat is autonoom te denken, zichzelf te ontwikkelen en te verbeteren.

Wat is het grootste misverstand over het humanisme?

Het ‘isme’ roept soms weerstand op, merk ik. Mensen zijn huiverig om zich bij de één of andere overtuiging aan te sluiten. Ze willen geen etiket, ze willen zichzelf niet in een hokje plaatsen.
‘Bent u humanist?’ ‘Wie ik? Nou dat valt nog te bezien, ik draag het humanisme een warm hart toe, ik onderstreep de waarden van het humanisme en ben ook wel lid van die club. Maar om nou te zeggen dat ik humanist ben’. Hoe vaak ik dergelijke uitspraken al niet gehoord heb. Het lijkt wel of men denkt dat er een einde komt aan de autonomie op het moment dat men zich schaart onder een noemer. Terwijl het tegendeel waar is. Ergens voor gaan staan is de ultieme uitdrukking van autonomie en zelfbeschikking.

Waar lig je wakker van?

Alle martelingen die miljarden dieren op dit moment ondergaan. De omvang van het leed, de onvoorstelbare pijn, horror en angst van al die levende, voelende wezens. Het geweld wat ze aangedaan wordt. Te midden van een wereld die daar doofstom en blind voor is. Dat is een ondragelijke nachtmerrie. Eentje die me letterlijk uit mijn slaap kan houden.
Dieren verschillen van mensen. Maar geeft dit ons daarom een vrijbrief om ze als minderwaardig te beschouwen en ze op deze manier te behandelen? Omdat ze anders zijn dan mensen mogen ze overgeleverd worden aan de willekeur van mensen? Hoe kan men denken dat er een rangorde is in de waarde van levende wezens met de mens bovenaan en dat dieren ten dienste staan van de mens? Dat is een uiterst Bijbelse gedachte, gevoed door het christendom en andere religieuze fundamenten. Juist als humanist zou je tegen elke vorm van discriminatie en uitbuiting moeten zijn. Er zijn zoveel vormen van discriminatie… seksisme, racisme, discriminatie op basis van geaardheid, huidskleur, geloof, afkomst. Daar zijn humanisten allemaal tegen. Waarom discrimineert men dan op basis van soort (species) alsof het de gewoonste zaak van de wereld is? Dat is het niet. Het is afschuwelijk en onrechtvaardig. Daar lig ik met grote regelmaat wakker van.

Waar sta je voor op?

Voor mijn dochter. Ook al is die al lang volwassen en kan ze uitstekend voor zichzelf zorgen. Ze hoeft maar te kikken en ik sta naast mijn bed. En eten. Goed gezond wreedvrij lekker plantaardig eten. Een bord vol 100% plantaardige ‘goodies’, daar kun je me voor wakker maken. Maar misschien bedoel je waarom ik opsta? Ik vind het onderscheid tussen ‘waarvoor’ en ‘waarom’ altijd lastig. Ik sta op omdat blijven liggen het alternatief is. Door niet op te staan maak je het heel vervelend voor anderen. Dat zou ik niemand aan willen doen. Ik heb wel eens geprobeerd om niet op te staan, geïnspireerd door het boek ‘The woman who stayed in bed for a year’. Een komedie met diepgang, mijn favoriete genre. Het lukte mij niet. Uiteindelijk kreeg ik toch weer ontzettende zin om wat te gaan doen.