Drie opgezette everzwijnkoppen op een stoere motor, micro-organismen die als een parachute uit de lucht vallen en een video-installatie over het effect van stukken vlees op de grond rondom een appelboom. Hoe zien kunstenaars de relatie natuur-cultuur? De tentoonstelling ´Ja Natuurlijk´ in het Gemeentemuseum Den Haag is afgelopen, gelukkig is er het gelijknamige boek.
Leestip van Maartje Liebregts
`Ja Natuurlijk´ laat zien hoe natuur en cultuur met elkaar verstrengeld zijn. “Wij mensen kijken en handelen op basis van bedachte tegenstellingen die ons eerder in de weg staan dan behulpzaam zijn bij het vinden van oplossingen voor nijpende ecologische en sociale problemen. Ons natuurbeeld is een cultureel concept dat voortdurend verandert”, meent Ellen ter Gast. In haar essay laat zij zien dat de categorieën natuur en cultuur niet zo eenduidig te scheiden zijn. De stilzwijgende aanname is dat natuur inherent goed, maar weerloos is en dat cultuur, dat wat de moderne mens met zijn wetenschappelijke, technisch-objectieve denkwijze creëert, een bedreiging vormt voor deze natuur. Werken van kunstenaars als Damien Hirst en Simon Starling illustreren en ondersteunen haar analyse over hoe allerlei romantische en wetenschappelijke opvattingen ons idee van natuur bepalen.
Natuurlijk
In `Ja Natuurlijk´ slechten kunstenaars en essayisten vaste denkkaders over natuur en cultuur. Foto´s van indrukwekkende kunstwerken en projecten, waarin gespeeld wordt met vermeende tegenstelling tussen mens en natuur of deze juist op bijzondere wijze samenbrengen, leiden tot verwondering, soms tot verwarring en verontrusting. Sommige werken zoals een film waarbij een buxushaag is vervangen door een keten van mensen die roerloos hand in hand staan, prikkelen tot nadenken, maar ook tot een lach. Wat is eigenlijk natuurlijk en wie bepaalt dat? Is de vraag waar je iedere keer tegenaan loopt.
Nieuwe kijk
Maar het gaat niet alleen over maatschappijkritiek. Er is ruim baan voor nieuwe kijk op natuur, cultuur en techniek en verrassende initiatieven en perspectieven. Zo levert ook Van Praagprijswinnaar 2013 Henk Oosterling een bijdrage aan de bundel met het artikel `Ecobesef tussen politiek, filosofie en kunst’. Dit boek is een aanrader. Het doet wat het belooft in het voorwoord: het geeft onverwachte invalshoeken, inspireert tot handelen en zet ingesleten patronen met humor op scherp.
‘Ja Natuurlijk’ kost EUR 29,50, is uitgegeven door nai010 uitgevers, Rotterdam en kunt u via de website bestellen.
Maartje Liebregts is projectleider Visie & beleid van het Humanistisch Verbond