Plicht en discipline

Plicht en discipline zijn weer helemaal terug van weggeweest. Marli Huijer schreef er een boek over, Felix Meritis organiseerde er een avond over en de meest bekende plicht-ethicus Immanuel Kant is door de Spinozalens-jury verkozen tot ‘dode denker’ van het jaar. Moeten wij na al die vrijheid weer terug in ons hok?

Deze vraag is ook voor mij persoonlijk relevant. Niet omdat ik te weinig discipline heb (hoewel…) maar omdat ik een hond neem. En als een hond iets nodig heeft, dan is het wel discipline. Ik heb een metalen bench gekocht, want een hond vraagt om externe begrenzing.

De kerk van mijn hond

Ik moet de kerk van mijn nieuwe hond worden. Ik stel duidelijke regels en mijn hond gehoorzaamt. Geen mooie humanistische dialogen, maar consequent leiderschap. Deze traditionele vorm van disciplinering werkt goed bij honden en werkte ook redelijk in traditionele samenlevingen. Maar wij zijn inmiddels vrije mensen in een pluriforme samenleving zonder al te veel disciplinerende instituties. Medeblogger en auteur van het boek ‘Overleven in overvloed’ Marli Huijer geeft aan dat we temidden van al die vrijheid, nieuwe vormen van discipline nodig hebben. Vooral in een moderne wereld die ons bombardeert met verleidingen, keuzemogelijkheden en afleidingen. Zonder discipline verliezen we iets belangrijks; ons zelf.

Uitbesteden en toe-eigenen

Huijer zoekt de nieuwe discipline in onze omgeving. We moeten het uitbesteden. Belangrijke regels, zoals niet te veel en te vet eten,  zijn gemakkelijker te volgen als we onze omgeving er naar inrichten, zoals geen friettent voor de deur.

Immanuel Kant richtte zich op onze interne omgeving en innerlijke regels. Hij bedacht er zelfs een apart woord voor: autonomie. Wij denken bij autonomie aan vrijheid, maar de term betekent letterlijk ‘zelfwetgeving’. Kant beweert dat wij pas vrij en verstandig zijn, als we ons gebonden weten aan door ons zelf gestelde idealen. Zijn ethiek is een motivatie onze eigen waarden als plicht te ervaren.

De moeilijkheid is dat deze zelfgestelde regels en idealen niet in de natuur voorkomen. Ze ‘zijn’ nergens en hebben geen materie of werkelijkheid. Het is dus aan ons mensen om de ideeën die we nastrevenswaardig vinden – zoals rechtvaardigheid –  zelf in de wereld te leggen en ‘werkelijk’ te maken.

Een zelfgemaakt hok

Zowel Huijer als Kant hebben een vrijheidsconcept dat pas mogelijk is binnen zelfgemaakte grenzen. Ze roepen op om niet in andermans hok te zitten, maar ook niet zomaar alle hokken weg te gooien. We moeten ons eigen hok maken! Dat beschermt tegen autoriteiten waar we niet voor kiezen, en tegen een gebrek aan innerlijke autoriteit. Discipline nieuwe stijl is geen externe plicht maar de hulp die ik aan mezelf geef, het stuur van de zelfsturing.

Ik vind het wel een spannende ontwikkeling, deze geactualiseerde discipline. En ik ben benieuwd naar uw zelf-opgelegde regels. Intussen ga ik oefenen in mijn nieuwe functie als vrijzinnige maar toch sturende pack-leader. Ben benieuwd wat mijn hond er van vindt.

• Het boek van Marli Huijer ; Discipline. Overleven in overvloed
• Immanuel Kant in de Humanistische Canon
• Spinozalens
• Felix Meritis Grote Discipline Avond (inmiddels voorbij)

Tags:#Autonomie#Filosofie#Humanisme#vrijheid