Ontdek het belang van geestelijke weerbaarheid
Mediahypes, crises en populisme beïnvloeden ons vaak meer dan we willen. Kan geestelijke weerbaarheid ons hiertegen beschermen? En hoe kunnen medewerkers van Europese humanistische organisaties mensen vanuit het humanisme meer weerbaar maken? Deze vragen staan centraal op de EHF-conferentie Humanism and Resilience die van 25-27 mei wordt gehouden.
In Europa houden verschillende organisaties zich bezig mensen vanuit het humanisme toe te rusten om zelf een zinvol leven vorm te geven. En omdat een mens een relationeel wezen is dat deel uitmaakt van een grotere maatschappelijke omgeving, staat hij of zij bloot aan allerlei invloeden. Gewenste en ongewenste.
Hoe moet je daarmee omgaan? Jaap van Praag, die samen met anderen het georganiseerde naoorlogse humanisme heeft vormgegeven, zocht het antwoord in geestelijke weerbaarheid.
Europese humanistische agenda
Als medeorganisator van de jaarlijkse conferentie van de European Humanist Federation (EHF), die volgt op de General Assembly, vindt het Humanistisch Verbond het belangrijk dit onderwerp, humanisme en geestelijke weerbaarheid op de Europese humanistische agenda te zetten: Humanism and Resilience. Met een openingstoespraak van de Franse filosoof Pascal Bruckner en een zeer gevarieerd programma denkt het Verbond dat vele humanisten uit binnen en buitenland in gesprek raken over de betekenis en het belang van geestelijke weerbaarheid.
Joachim Duyndam
Joachim Duyndam is één van de sprekers tijdens het congres. Hij leidt als Socrates hoogleraar Wijsbegeerte in het bijzonder met betrekking tot humanisme, mensbeeld,
en geestelijke weerbaarheid, het onderzoeksprogramma hierover.
Waar ga je het precies over hebben tijdens de EHF-conferentie?
“Ik zal vooral ingaan op resilience, veerkracht, of de oude Jaap van Praag-term: geestelijke weerbaarheid en het belang van humanisme voor de bevordering van resilience. Resilience is er niet zomaar, het is een antwoord dat autonomie mogelijk maakt ten opzichte en te midden van de heersende, dominante heteronomieën van onze tijd. (Heteronomie is een eigenschap waarbij men de leefregels van anderen gaat volgen in plaats van die bij zichzelf te vinden, Red.)
Waar het in de tijd van de filosoof Kant,18e eeuw, de ‘uitvinder’ van de autonomie ging om de heteronomieën van kerk en staat en traditie, en in de tijd van Van Praag in de jaren ’30 om de verleidingen voor velen van massabewegingen als het nazisme, gaat het vandaag vooral om (overigens nogal verschillende) massabewegingen. Ik denk aan modes, hypes, populisme, nationalisme – waarbij de media een zeer grote rol spelen. De media en de markten zijn de hedendaagse dominante heteronomieën. Deze beschouw ik als een gegeven, veerkrachtige autonomie is het broodnodige antwoord. Niet alleen individueel, maar ook georganiseerd. Op beide vlakken komt het humanisme in beeld.”
Hoe dan?
“Als er één ding kenmerkend is voor humanisme, dan is het de strijd tegen slavernij: niet alleen de fysieke slavernij waar de mensenrechten over gaan, maar ook de geestelijke slavernij van de wil. Lange tijd heeft het humanisme hiertegen de individuele autonomie van het zelf verdedigd. Dat is begrijpelijk, maar het is niet voldoende. Niet alleen heeft deze autonomie mede geleid tot een cultuur van zelfgerichtheid en zelfoverschatting, de zogenoemde ‘dikke ikken’, maar vooral heeft het de vatbaarheid van het autonome zelf voor heteronome mimesis miskend.”(Hiermee doelt Duyndam op nabootsing, het kritiekloos imiteren van anderen, Red.) “Vandaag moet het humanisme relationele autonomie verdedigen. Relationeel, omdat heteronomie, slavernij, en vernedering ook relationeel zijn. Relationele autonomie bereik je en verdedig je door relationele weerbaarheid tegen heteronome druk en geweld.”
Hoe ziet dat er in de praktijk uit?
“Op dit moment werk ik, mede in relatie tot mijn onderwijs op de UvH, aan een invulling en uitwerking van ‘veerkrachtpraktijken’. Dat zijn praktijken die en nu citeer ik de studiegids ’op enigerlei wijze gericht zijn op het versterken van de geestelijke weerbaarheid of veerkracht van degenen die aan deze praktijken deelnemen.’ Ik wil, in aansluiting op bestaande praktijken – uiteenlopend van georganiseerd en officieel erkend tot aan spontaan ontstaan en incidenteel voorkomend – een idee van humanistische, of humanistieke praktijken ontwikkelen, uitdrukkelijk vanuit een humanistisch perspectief. Bij deze zeer uiteenlopende ‘bestaande praktijken’ kun je denken aan vormen van psychotherapie, geestelijke begeleiding, coaching, meditatieve oefening, haptonomie, familieopstellingen, maar ook aan oosterse vechtsporten, teamsport, community building, anti-pestprojecten op scholen, survival experiences, demonstraties, rituelen zoals stille tochten en actiecomités. Uiteraard is deze opsomming van voorbeelden niet uitputtend. Het gaat om zeer verschillende praktijken, met uiteenlopende verschijnings- en organisatievormen, die echter allemaal vanuit het perspectief van geestelijke weerbaarheid gezien kunnen worden.”
Wat verwacht je van de EHF-Conferentie?
”Ik verwacht er veel van. Ik zie uit naar ontmoeting, geestverwanten, samen sterk zijn, inhoudelijke verdieping, inspiratie en gezelligheid.”
Wat is de European Humanist Federation?
Ruim vijftig organisaties zijn verenigd in de EHF, van Finland tot Griekenland, van Engeland tot Rusland. De EHF is een dochterorganisatie van de IHEU en werd in 1991 te Brussel opgericht door humanistische organisaties uit o.a. België, Duitsland, Groot-Brittannië, Hongarije, Luxemburg, Nederland en Noorwegen. Met als belangrijkste doelen: uitdragen en uitwisselen van educatieve, wetenschappelijke en culturele humanistische programma’s en activiteiten. Sinds de oprichting is John Leeson President. Lees meer op de website van de EHF.
Programma en aanmelden
Ga naar de Conferentiesite
Informatie over de EHF
Kijk op de site van de EHF
Meer lezen over geestelijke weerbaarheid?
- www.geestelijkeweerbaarheid.nl
- www.resilienceresearch.eu (Engels)
- Artikel op human.nl
- De oratie van Joachim Duyndam
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.
"*" geeft vereiste velden aan