Mens zijn in de 21e eeuw na de overstroming
Op dinsdag 13 juli 2021 kleurde de lucht boven Zuid-Limburg, Oost-België en het nabijgelegen Duitse Rheinland dreigend inktzwart. Wat een stevige regenbui zou worden, veranderde op slag in het geweld van tropische plensbuien die tot de volgende dag zouden aanhouden.
De bijkeuken van ons huis vertoonde later wat vochtplekjes, vierhonderd meter verderop in Heerlen verzwolg het kolkende water de zestiende-eeuwse Oliemolen en kon men waterjet skiën op de autoweg. Het nabije Valkenburg werd zwaar getroffen: meer dan € 400 miljoen schade. In Duitsland en België vielen meer dan 200 doden. De natuur had zijn punt gemaakt: ik ben er nog, hou maar rekening met me. De dagen daarop kwam de hulpverlening snel op gang en hielpen honderden vrijwilligers mee om de rommel op te ruimen en de getroffenen hulp en onderdak te bieden. Maar ook ramptoerisme deed zich voor en ’s nachts werden de achtergelaten huizen bezocht door inbrekers. Twee kanten van de menselijke medaille.
Deze gebeurtenissen vielen extra zwaar, omdat ze plaatsvonden in een periode die al heftig was vanwege de corona-pandemie, waarvan de oorzaken mede gezocht mogen worden in de omgang van de mens met de natuur en van mensen onder elkaar. Zij hebben een extra beroep gedaan op ons incasseringsvermogen, onze flexibiliteit en op onze creativiteit in het zoeken naar oplossingen. De echte discussie moet echter nog gevoerd worden: hoe willen we in de toekomst leven met elkaar?
Dit natuurgeweld, ongehoord en ongezien in onze streken, is nu onszelf overkomen. Het haalde de voorpagina’s van de kranten. Berichten over miljoenen door de droogte uitgemergelde mensen in Madagaskar moesten genoegen nemen met een berichtje op een van de middenpagina’s. Het is nu eenmaal een bekend verschijnsel dat we eerder geraakt worden door groot leed dat onszelf of onze naasten overkomt.
Het gebeurde roept de vraag op naar de oorzaken hiervan. Was het menselijke nalatigheid? Hadden we dit watergeweld met buffers en dijken nóg beter kunnen keren? Faalde de politieke besluitvorming? Is dit de zoveelste waarschuwing dat de klimaatverandering nu ook bij ons zichtbaar en voelbaar wordt? Valt überhaupt nog iets te doen aan die klimaatverandering? Of is het een kwestie van opruimen, kiezen op elkaar, opbouwen en maar berustend afwachten hoe het verder gaat? Mogen we van de technologie alle heil verwachten of moeten we iets veranderen in ons menselijk gedrag om dit onheil te voorkomen? Wat voor effect hebben deze gebeurtenissen op onze manier van samenleven met elkaar? Zijn wij, zoals Dostojewski het zo treffend formuleerde in De gebroeders Karamazow, ‘allen verantwoordelijk voor alles ten opzichte van de anderen’? Je kunt kiezen voor engagement in de vorm van je inzetten voor een betere, menselijkere en gezondere samenleving of voor wegkijken. In beide gevallen gaat het om een keuze, een beslissing.
Deze cursus is geen ‘corona-cursus’ of ‘hoe overleef ik natuurrampen’-cursus’, alhoewel het evident is dat praktische casussen die we gaan bespreken hier direct mee te maken hebben.
Yuval Noah Harari, auteur van Sapiens, Homo Deus en 21 lessen voor de 21e eeuw, verwoordt de uitdaging waar wij voor staan als volgt: “De mensheid moet een keuze maken. Zullen we de weg van verdeeldheid bewandelen, of zullen we de weg van wereldwijde solidariteit inslaan? Als we kiezen voor verdeeldheid, zal dit niet alleen de crisis verlengen, maar zal dit in de toekomst waarschijnlijk leiden tot nog grotere rampen. Als we kiezen voor wereldwijde solidariteit, zal dat niet alleen een overwinning zijn op het coronavirus, maar ook op alle toekomstige epidemieën en crises die de mensheid in de 21e eeuw teisteren.
A list of posts
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.
"*" geeft vereiste velden aan