Foute filosofie
Wat heb je aan Machiavelli of John Stuart Mill tijdens de voorbereiding van een vergadering? En wat kun je van Sartre leren als je wilt weten of je het juiste beroep hebt gekozen? In ‘Goudmijn van het denken’ leggen filosofen Marli Huijer en Frank Meester de link tussen filosofie en beroepspraktijk.
Nog niet zo lang geleden was filosofie ‘moeilijk’. Inmiddels is filosofie ‘inspirerend’. Human’s Durf te Denken komt met een alternatief: filosofie die ‘fout’ is.
Ik weet niet hoe het u vergaat, maar ik heb de afgelopen weken minstens een keer te horen gekregen dat wij in crisis zitten vanwege de ‘neoliberale economie’, dat we in het Westen een ’te mechanisch’ wereldbeeld hebben en/of dat we ’te weinig’ in ‘ons lichaam’ zitten. Precies de drie foute filosofen die hier ‘schuldig’ aan zijn komen aan bod bij Durf te Denken van Human de komende maand.
Op woensdag 18 september gaat de Human tv-serie Durf te Denken over Ayn Rand, een van de meest invloedrijke grondleggers van het neoliberalisme. De moraal van haar verhaal: leef voor jezelf! Wat Rand betreft is egoïsme een deugd en maakt altruïsme passief. Woensdag 25 september volgt Heidegger. Niet helemaal fout van filosofie? Beetje vreemde uitdrukking hm ja, misschien ‘Zijn filosofie is populiair, maar hijzelf was omstreden: Heidegger was namelijk nazist.
En last but not least op woensdag 2 oktober Descartes. Ook Descartes heeft een donker randje. Hij ontzielde de natuur en zadelde ons op met een mechanisch wereldbeeld van pure causaliteit. Niet minder problematisch: hij deelde de mens in tweeën, een puur materieel lichaam en een bezielde geest.
Omstreden
De genoemde drie filosofen zijn natuurlijk niet verantwoordelijk voor het neoliberalisme, de ontzielde natuur en het nazisme, maar ze zijn wel omstreden. Bij het horen van hun naam gaat een belletje rinkelen: let op: verdachtte denkbeelden. Maar waarom staan ze dan in de Humanistische Canon?
Tot denken dwingen
Nou, dat doen ze niet… Alleen Descartes is opgenomen. Any Rand en Heidegger staan te ver van het humanisme om tot de Canon te worden toegelaten. Maar ze hebben wel degelijk een terechte plek in Human’s Durf te Denken. Want denken durfden ze en daarmee dwingen ze ook ons tot denken. Als je ze iets beter leert kennen, zijn hun ideeën navolgbaar, uitdagend en misschien wel ‘goed’.
Rand bijvoorbeeld kwam uit communistisch Rusland. Een machtige staat was haar schrikbeeld. Hoe groter de staat, hoe hulpelozer de mens. We moeten voor ons zelf zorgen, dat geeft vertrouwen, maakt ons creatief en maakt van ons creeert geen zwakke broeders maar trotse entrepreneurs. Navolgbaar toch?
En Descartes dan. Hij verzette zich tegen het Aristotelische-scholastische denken dat dan wel interessante filosofie opleverde, maar zeker geen heldere kennis. Descartes zocht zekere kennis omdat het bestaande wereldbeeld hem niet meer kon overtuigen. Begrijpelijk toch?
En Heidegger maakte zich zorgen over het mens-zijn van de mens. Hij zocht een eigen taal om te zeggen wat hem ten diepste bewoog. Hij verlangde naar iets eigenlijks, iets oprechts, iets revolutionairs. Heidegger schrijft krachtig en mooi, hij kan je meeslepen. Maar hij liet ook zich zelf meeslepen door een ideologie die de wil van een volk opzweept zonder het gevaar te zien. Zijn keuze voor het nazisme is een schok, maar is daarmee zijn hele filosofie verdacht?
Lef
Durf te Denken vereist de weken heel wat lef. Het wordt gevaarlijk. geeft ons de komende weken een kluif. Hoever kunnen we met deze denkers meegaan? En waar trekken we de grens? Ik zou zeggen: durf te kijken!
Meer informatie en links
- Descartes in de Humanistische Canon
- Ga naar op Human
- Kijk alvast naar de animatie over Rand
Tags: #ethiek #Filosofie #Humanisme #kritisch denken #wetenschap en onderzoek
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.