December: één grote positieve illusie
December is eigenlijk maar een moeilijk maandje voor het humanisme. Bij gebrek aan eigen rituelen liften humanisten immers mee met allerlei feesten die van oorsprong niet de mens ‘als mens’ centraal stellen, maar de mens ‘als gelover’.
In het begin van december is dat natuurlijk het geloof van de kinderen in Sinterklaas, aan het eind van de maand het geloof van volwassenen in de geboorte van Jezus als zoon van God. De vraag is natuurlijk of dat allemaal zo erg is. En bovendien: hebben humanisten eigenlijk wel een wenkend alternatief? Eigen rituelen zijn namelijk niet het sterkste punt van het humanisme, al is ooit geprobeerd daar de 21e juni voor te gebruiken (de langste en daarmee de meest ‘verlichte’ dag). Het feit dat u dit waarschijnlijk nu voor het eerst hoort, wil zeggen dat die opzet niet helemaal geslaagd is. Maar nogmaals, hoe erg is dat?
In de psychologie kennen we het fenomeen ‘positieve illusie’. Dit lijkt een contradictie, zeker voor de rationalisten die zo ruim vertegenwoordigd zijn onder de aanhangers van het humanisme – een goede rationalist wordt immers liever geslagen door de waarheid dan geaaid door de illusie -, maar illusies hebben wellicht ook een helende werking op wat het leven allemaal van ons vraagt.
Positieve illusie
De belangrijkste ‘positieve illusie’ in ons leven is bijvoorbeeld dat we allemaal een veel te positieve kijk op ons eigen functioneren hebben. Als je aan mensen vraagt of ze het idee hebben dat ze beter in hun werk zijn dan hun collega’s, dan zegt de overgrote meerderheid dat dat inderdaad zo is. Maar mathematisch kan dat natuurlijk niet. Het is een ‘positieve illusie’: het is niet waar, maar wel fijn om het te geloven. En zo zijn er nog honderden positieve illusies in ons leven (het Koningshuis deugt, om nog maar een recent voorbeeld te noemen). De vraag is dus of alle feestelijkheden van deze maand ook tot deze positieve illusies horen en we daarom allemaal vrolijk meedoen. Het is allemaal niet waar, maar er komt in december wel veel fijns uit voort. En bovendien (en dat is misschien wel een pijnlijke vaststelling), het humanisme heeft inderdaad geen alternatieve feestvieringen voortgebracht.
Ik wens iedereen dus een mooie kerstviering. December is de maand dat humanisten even geen humanist hoeven te zijn.
Tags:#Humanisme#psychologie#Seculier#Zingeving
A list of posts
Vrij denken, samen leven. Sinds 1946.
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.