“Ik wil weer dromen over hoe de wereld eruit zou kunnen zien”

“Ze heeft altijd het hart van de activist gehouden.” “Ze is een van de boegbeelden van de tweede feministische golf.” En ze is “niet bang om controversieel te zijn”. Het zijn slechts een paar typeringen uit het juryrapport van de Van Praagprijs 2021. De jury noemt haar de “overtuigende” winnaar: oud-politica en immer-feminist Hedy d’Ancona.

Al kort samengevat maakt haar loopbaan indruk. In 1968 richtte ze samen met Joke Smit de Man Vrouw Maatschappij op. Vier jaar later begon ze het ‘radikaal feministisch’ maandblad Opzij waarvan ze jarenlang hoofdredacteur was. Ze was Eerste Kamerlid voor de PvdA, staatssecretaris van Emancipatie, minister van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur en Europarlementariër. Haar kernonderwerpen (of in ieder geval een aantal ervan): emancipatie, kunst, cultuur, ruimtelijke ordening, werkgelegenheid, volksgezondheid, migratie en ouderen.

Met de Van Praagprijs eert het Humanistisch Verbond elke twee jaar een inspirerend persoon die humanistische idealen als gelijkheid, vrijheid en verantwoordelijkheid niet alleen uitdraagt, maar ook weet te verwezenlijken. Een gesprek met de kersverse winnaar van de Van Praagprijs 2021!

Het juryrapport is vol lof. Bent u blij met de prijs?
“Ik heb altijd een sterke band met het Humanistisch Verbond gehad. Ik ben lid en ik doe ook wel eens aan acties mee. Het feit dat je je vereent om naar gelijkheid en rechtvaardigheid te streven zonder dat je in een god gelooft en het feit dat je vindt dat je het moet hebben van de mensen die hier nu leven: dat vind ik prettige uitgangspunten. Maar de prijs… Eerlijk gezegd geef ik niet zo erg om prijzen, echt niet. Ik heb daar geen opgewonden gevoel bij. Maar ik heb gelezen waaróm ik die prijs krijg en dat vind ik wel heel fijn. Ik word geëerd om wat ik heb gedaan én om wat ik nu nog steeds doe. Dat is leuker dan dat ik enkel iets geweest ben.”

Na uw politieke carrière maakt u zich nu sterk voor de emancipatie van ouderen. Binnenkort verschijnt ook uw boek Vrolijk Verval met een bundeling verhalen hierover.
“Ouderen verdienen een eigen emancipatie. In 2017 hield ik in de Rode Hoed de Socrateslezing voor het Humanistisch Verbond en toen had ik het al over de ‘zachte uitsluiting’ van ouderen. We zijn een grote groep in de samenleving, maar je ziet ons nauwelijks terug in het publieke domein. Niet aan de talkshowtafels, niet in de politiek. Ik vind dat ouderen ook recht hebben op zelfstandigheid en zelfbeschikking.”

Heeft u inderdaad altijd het ‘hart van een activist’ gehouden?
“Ja, dat is precies waarom ik die prijs zo leuk vind, dat ze me nog steeds een activist noemen. Toen het kabinet vorig jaar zomer de vluchtelingenkinderen uit de Griekse kampen niet in Nederland wilde opvangen, heb ik meegedaan aan de actie van Joshua Nolet, de zanger van de band Chef’Special. Hij had allemaal jonge popmuzikanten geregeld en een paar oudjes zoals Hanneke Groenteman en ik, en we toen hebben we, keurig op anderhalve meter afstand van elkaar, op het Plein in Den Haag driekwartier stilgestaan. Uit protest. Zwijgend. Ik vond het fantastisch. Ik was zo kwaad omdat ze die kinderen negeerden, terwijl 126 gemeenten nota bene bereid waren die kinderen op te vangen.”

“Ik voer actie voor de zelfbeschikking over het eigen levenseinde voor ouderen, ik maak me kwaad over het beleid in Israël, ik ben ambassadeur van Lang Leve Kunst en met schrijven voer ik een stillere actie. Ik ben een activist. Dat vind ik ook geen scheldwoord, want daar begint het toch mee? Het feminisme begon ook als actiegroep. Je moet mensen enthousiast maken voor een idee.”

Kan actievoeren de wereld veranderen?
“Ik vind het hovaardij om te stellen dat je de wereld verbetert, maar ik heb toch altijd de hoop dat er ook dingen ten goede zijn veranderd. Ook voor vrouwen, wereldwijd. Op het gebied van onderwijs en gezondheidszorg. Al zijn er nu weer andere urgente en verontrustende gevaren, zoals het klimaat.”

“Mensen vragen me vaak: Hedy, denk je nou echt dat het helpt? Dan zeg ik: ik weet niet of het helpt, maar ik weet dat het míj helpt. Want waar moet ik anders met mijn verontwaardiging naartoe? Als ik niets doe en alleen maar verzucht van ‘wat krijgen we nou?’ en ‘wat een land?!’ dan spring ik misschien wel uit elkaar.”

U wordt ook het boegbeeld van de tweede feministische golf genoemd.
“Ja, maar ik ken er nog wel een paar…”

En u wordt geroemd om uw strijd voor menselijke waardigheid.
“Nou ja, goed… Het is niet zo dat ik vierentwintig uur per dag met menselijke waardigheid bezig ben hoor.”

“Humor en zelfspot helpen haar te relativeren”, schrijft de jury ook.
Een harde lach “Hahaha. Zo zie je maar.”

“Wat ik nog wel het allerleukst vind aan het winnen van de Van Praagprijs, is dat er – als we dan weer samen mogen kroelen – een middag wordt georganiseerd in het Muziekgebouw aan ’t IJ. Het Mag Het Licht Aan festival dat in september dit jaar zal plaatsvinden. Ik heb een thema bedacht: De verbeelding aan de macht. Een motto dat nog van de Parijse studentenprotesten uit 1968 stamt. Want ik mis de verbeelding, zeker in de politiek van nu. In Den Haag zijn ze drukker met beeldvorming dan met ideeën. Ik wil weer dromen en nadenken over hoe de wereld eruit zou kunnen zien. Begin eens opnieuw. Schets mij een land waarin je zou willen wonen – naar analogie met het lied van Joke Smit ‘er is een land waar vrouwen willen wonen’. Schets mij je droom.”

“Die middag wil ik mensen vragen hoe ze de samenleving zouden inrichten als ze opnieuw zouden mogen beginnen. Dan bedoel ik niet het ‘nieuwe normaal’ van Mark Rutte, want zijn oude normaal vond ik al niet normaal. Ik vind het niet normaal dat we in een rijk land wonen en tegelijk zulke tekorten hebben gecreëerd. Ik vind het niet normaal dat er zoveel ongelijkheid is, dat we kunst en cultuur zo links hebben laten liggen. Daar kan ik me over opwinden.”