Humanistische wijsbegeerte en de relatie tussen mens en natuur
Annabelle Dufourcq is Socrates Hoogleraar Humanistische Wijsbegeerte, in het bijzonder met betrekking tot de relatie tussen mens en natuur, bij de Wageningen Universiteit. Dufourcq zal dit hoogleraarschap combineren met haar functie als universitair hoofddocent bij de afdeling metafysica en wijsgerige antropologie van de Radboud Universiteit in Nijmegen.
Het lot van de mensheid is onlosmakelijk verbonden met het lot van de planeet. Deze verklaring zou als vanzelfsprekend moeten worden beschouwd, maar het is angstaanjagend hoe vaak mensen doen alsof dat niet zo is. Terwijl de urgentie van het milieuprobleem steeds duidelijker wordt, twijfelt de samenleving nog steeds over doeltreffende maatregelen, of, erger nog, men vraagt zich af of het niet al te laat is. Een alomvattende aanpak is meer dan ooit noodzakelijk om te begrijpen hoe de ecologische crisis de zin van het menselijk bestaan aantast, hoe menselijke projecten zozeer in conflict hebben kunnen komen met hun omgeving en hoe we nu vervolgens ons algemene denkkader over de mens en haar relatie met de wereld kunnen veranderen. Hoe kunnen we een wereldbeeld vestigen dat uitgaat van duurzaamheid? Hoe kunnen we onze manier van denken en leven radicaal veranderen op een manier die past bij de huidige crisis? Deze kwesties staan centraal op het terrein van de milieu-geesteswetenschappen. Humanisme en individuele verantwoordelijkheid kunnen de sleutel tot een vruchtbare aanpak van de huidige ecologische crisis zijn, om de trend te doorbreken van zowel de systematische technologisering van het bestaan als het nihilistisch relativisme dat het posthumanisme ondergraaft. Deze aanpak staat centraal in het onderzoek van Annabelle Dufourcq. Dufourcq verdedigt een fenomenologische-hermeneutische benadering die pleit voor de erkenning van een grote diversiteit aan subjectiviteiten en bronnen van betekenis in de natuur waarmee de mensheid opnieuw in dialoog moet leren treden.
Dufourcq zal haar expertise in de fenomenologie, in het bijzonder de ecofenomenologie van de verbeelding en de relatie tussen verbeelding en werkelijkheid, inzetten binnen de leerstoel “Humanistische Wijsbegeerte en de relatie tussen mens en natuur”.
Dufourcq behaalde haar PhD in de filosofie aan de Université Paris 1, Panthéon-Sorbonne. Haar eerste onderzoek naar de relaties tussen verbeelding en werkelijkheid in de filosofieën van Husserl en Merleau-Ponty leidde tot de publicatie van twee boeken (Springer 2010 en 2012). Daarna heeft zij onderzoek verricht in verschillende postdoctorale projecten met als thema hoe de verbeelding van de natuur onze relatie met de natuur beïnvloedt. Zij heeft een bijzondere belangstelling voor hedendaagse continentale filosofie en voor de interdisciplinaire dimensie die zich ontwikkelt in dierstudies en milieustudies.
In 2021 publiceerde Dufourcq het boek “The Imaginary of Animals” (Routledge 2021). Centraal in dit werk staat de relatie tussen de manier waarop mensen zich niet-menselijke dieren voorstellen en afbeelden (het imaginaire van de dieren) en het voorstellingsvermogen en vermogen tot verbeelding van de dieren zelf. Dufourcq’s hoofdstelling is dat mensen hun verbeeldingskracht moeten gebruiken om dieren beter te leren kennen en om de subjectiviteit van dieren te respecteren, aangezien niet-menselijke dieren een eigen handelingsbekwaamheid, expressiviteit en creativiteit hebben.
De kwestie van de subjectiviteit van dieren staat nog steeds centraal in het onderzoek dat Dufourcq ontwikkelt binnen de leerstoel “Humanistische Wijsbegeerte en de relatie tussen mens en natuur”. Daarom vormt de fenomenologische benadering de sleutel tot haar project: de fenomenologie bestudeert wat subjectiviteit is, erkent dat individuen over een eigen perspectief en agency beschikken, en stelt dat deze creatieve subjectiviteit niet mag en kan worden gereduceerd tot statistieken of zuiver objectieve gegevens. Dufourcq ontwikkelt een fenomenologie van dierlijke subjectiviteit, en de centrale vraag in haar huidige onderzoek is: hoe kunnen dieren in de hedendaagse wetenschappen als subjecten worden erkend en bestudeerd? Doel van Dufourcq’s project is het creëren van bruggen tussen de natuurwetenschappelijke en de reflectieve fenomenologische benadering, en het faciliteren van een ruimte voor dialoog tussen fenomenologen en dierenwetenschappers. Ze is geïnteresseerd in de relatie tussen biosemiotiek, ethologie, cognitieve ethologie en milieuwetenschappen enerzijds, en anderzijds het methodische en systematisch conceptuele kader dat de fenomenologie biedt voor het onderzoek naar de subjectiviteit van dieren en de intersubjectiviteit van mens en dier.
Deze vragen maken deel uit van het onderzoek dat Dufourcq zal ontwikkelen binnen de Socrates Humanistische Stichting en de Wageningen Universiteit naar hoe mensen hun wereldbeeld en existentiële keuzes grondig kunnen veranderen om de huidige klimaatcrisis het hoofd te bieden. Het gaat er om te leren denken en verbeelden met niet-menselijke dieren en op basis daarvan een duurzame relatie met de natuur aan te gaan.
Link naar de pagina van Annabelle Dufourcq op de Wageningen Universiteit
Publicaties en interviews:
https://www.wur.nl/nl/nieuws/annabelle-dufourcq-benoemd-als-bijzonder-hoogleraar-filosofie.htm
The imaginary of animals, New York, Routledge, 2021.
Merleau-Ponty: une ontologie de l’imaginaire, Springer, Phaenomenologica, Vol. 204, 2012 (English translation, to be published 2023, Springer)
La dimension imaginaire du réel dans la philosophie de Husserl, Springer, Phaenomenologica Series, Vol. 198, 2010.
“Merleau-Ponty and biosemiotics. From the issue of meaning in living beings to a new deal between science and metaphysics”, invited contribution to F. Chouraqui, E. Alloa, en R. Kaushik (Eds.) Chiasms and Chasms: Merleau-Ponty’s Legacy for Contemporary Philosophy, SUNY Press, 2019.
“The imaginary texture of beings and its ethical implications: rethinking realism with Husserl and Merleau-Ponty”, chapter in Stretching the Limits of Productive Imagination, Rowman & Littlefield, 2018.
“The fundamental imaginary dimension of the real in Merleau-Ponty’s philosophy”, in Research in phenomenology, Brill, Volume 45, Issue 1, 2015.
“Is a world without animals possible?”, in “Broken bonds? Questioning Anthropological Difference”, Environmental Philosophy, Journal of the International association for Environmental Philosophy, Vol 11, Spring 2014.
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.
