“We blijven klaarstaan voor de nabestaanden”
Hannah Hamans 1 april 2020 leestijd 3 minuten
Hanny van Belkom is humanistisch uitvaartbegeleider, een vrijwilliger die op de uitvaart een toespraak over de overledene houdt of zelfs de hele ceremonie begeleidt. Door de coronacrisis kunnen uitvaarten niet normaal verlopen. Ze vertelt hoe dat is.
“Het heeft iets unheimisch, iets onwerkelijks. Het begint al als je op de parkeerplaats van het crematorium aankomt. Er staan nauwelijks auto’s. Er is bijna niemand aanwezig. Vorige week waren bij de uitvaart van een mevrouw die 85 jaar geleefd heeft zo’n tien mensen. Dat was het dan, heel triest. Haar hoogbejaarde broers en zussen konden niet komen, omdat die vanwege het virus niet durfden te reizen. Alleen haar kinderen en een paar kleinkinderen waren er. Een deel van de kleinkinderen ook niet, omdat die vastzaten in het buitenland.
Tijdens de uitvaart kon je elkaar niet omhelzen, je moest op afstand blijven. Moet je je voorstellen hoe dat eruit ziet: dan zitten er tien mensen in een aula verspreid op de banken. Gezinnen mochten wel bij elkaar zitten, maar de verschillende gezinnen van broers en zussen niet. Natuurlijk waren de nabestaanden blij dat er een waardig afscheid was. Ze zeiden dat ze niet zo doorhadden dat er niemand achter hen op de banken zat. Maar ze hadden er ook moeite mee. Belangrijke mensen konden niet komen of spreken en dat doet geen recht aan iemands leven.
“ Tijdens de uitvaart kon je elkaar niet omhelzen, je moest op afstand blijven. ”
Wat mooi is, is dat de betreffende uitvaartorganisatie een gratis video-opname van de uitvaart meegeeft. Die kan de familie later nog aan anderen laten zien. Maar er is geen nazit, zoals je dat normaal hebt. Terwijl zo’n nazit ook onderdeel van het verwerkingsproces is; je haalt dan herinneringen met elkaar op. Bij de uitvaart waar ik aanwezig was, wachtte de familie na afloop tot ze de usb-stick kregen en ging daarna ieder naar hun eigen huis. Dat was het dan.
Ook de inhoud van mijn werk is veranderd. Normaliter ga ik, na het overlijden, op bezoek bij de nabestaanden en bespreek hoe zij de uitvaart willen hebben en wat mijn rol zal zijn. Ik teken het levensverhaal op, dat ik dan vervolgens op de uitvaart vertel. Nu kan ik niet meer langs en moet ik het voorgesprek over de telefoon of via Skype doen. Het is heel belangrijk te zien wie er tegenover je zit. Welke toon past bij die persoon? Vaak heb je het voorgesprek in de omgeving waar de overledene gewoond heeft. Je ziet de tuin, de woonkamer en soms ligt diegene opgebaard in huis. Nu het over Skype of de telefoon moet, geeft dat een totaal ander beeld. Maar het is beter dan niets en het lukt wel, al is het niet ideaal. We doen wat we kunnen in deze bijzondere tijd.
“ Aan het eind van de dienst vroeg mijn collega aan de gasten om langs de familie te lopen en hun rechterhand op hun hart te leggen. Dat was een mooi gebaar. ”
Er ontstaan ook nieuwe rituelen. Wij, de crematoria en de uitvaartorganisaties passen ons aan de uitzonderlijke omstandigheden aan, maar we blijven altijd klaar staan voor de nabestaanden. Dat vind ik heel positief. Het geeft een boost om veel voor elkaar te krijgen in zulke moeilijke omstandigheden. Een collega van mij, Leon Boer, bedacht zelfs een speciaal ‘coronaritueel’. Aan het eind van de dienst heeft hij de gasten gevraagd om langs de familie te lopen en hun rechterhand op hun hart te leggen. Dat was een mooi gebaar.
Als het aantal besmettingen stijgt dan is er wellicht straks niets anders mogelijk dan een technische crematie, zonder uitvaartplechtigheid. Dan vermoed ik dat er later een hoos van herdenkingsbijeenkomsten zou kunnen komen. Ik kan me voorstellen dat wij, humanistische uitvaartbegeleiders, daar dan ook een rol bij kunnen spelen. Maar dat is dan wel echt anders: het lichaam is er niet meer bij. En voor mensen is dat juist ongelofelijk belangrijk.”
Schrijf je in voor onze nieuwsbrief!
Blijf op de hoogte van acties voor een menselijker samenleving, inspirerend nieuws en evenementen.