Een bijzondere uitvaart: de slachtoffers van MH17

“Wil je een uitvaart begeleiden voor slachtoffers van vlucht MH17?”, dat was de vraag die  humanistische uitvaartbegeleider Hennie Stempher kreeg. Hij zei ‘ja’. “De slachtoffers wilde ik weer een naam, een gezicht geven.”

Gastblog door Hennie Stempher, humanistisch uitvaartbegeleider

Ik had nog de televisiebeelden in mijn hoofd van opengevallen koffers, persoonlijke spullen, mannen die met zwarte zakken lopen, met daarin nog een anoniem slachtoffer. De tochten over de A2 en A27 van Eindhoven naar Hilversum, de bloemenmonumenten. Die slachtoffers wilde ik weer een naam, een gezicht geven.

Een week later kwam dezelfde vraag van een uitvaartverzorgster. Er waren ouders die op zijn minst een herdenkingsdienst voor hun omgekomen zoon wilden organiseren. Ik had een paar maanden ervoor als humanistische uitvaartbegeleider voor deze uitvaartondernemer een uitvaart gedaan.

Het duurde een paar dagen voordat de moeder me belde voor een afspraak om te zien of het klikte tussen ons. Toen ik er kwam, trof ik vertwijfelde mensen aan: ik moest het maar zeggen. De uitvaarten die ik begeleid, zijn niet mijn uitvaarten, maar die van de nabestaanden. Ik help alleen maar, geef woorden aan hun gedachten, gevoelens en herinneringen, doe eventueel een ritueel met hen. Rouwen is hard werken en dat begint met het regelen van een uitvaart en het vormgeven van de uitvaartplechtigheid.

Het kennismakingsgesprek ging naadloos over in een interview van de ouders en de zus om stof voor een levensloop te verzamelen. We spraken over de invulling van de herdenkingsdienst: welke sprekers zijn er, welke muziek, wat is mijn rol, herinneringskaartje?  De dienst mocht een uur duren. Nog niets was echt duidelijk. Ik liet mijn verzameling gedichten bij hen achter. Thuis ging ik aan de slag: inleiding, levensloop, verbindende teksten en het slot.

Een week later was ik weer bij de familie. Het lichaam was inmiddels geïdentificeerd. Dus de herdenkingsdienst werd een afscheidsdienst. Ik merkte dat zij al wat verder in het rouwproces waren gekomen, minder vertwijfeld, meer van ‘zo willen we het’, maar nog steeds het gevoel: ‘Het is niet waar.’ Mijn teksten las ik voor. In de opening voor de dienst verwoordde ik de algemene boosheid over het neerhalen van het vliegtuig, die boosheid was ook de mijne. De levensloop was niet lang, dat hoefde nu ook niet omdat er meerdere sprekers zouden zijn, waaronder de ouders en de zus. Als verbinding tussen de verschillende sprekers had ik gedichten uitgekozen. Van nog niet elke potentiële spreker was de toezegging binnen. Het tweede gesprek gaf weer informatie over welke teksten en gedichten ik zou gebruiken. De datum voor de uitvaartdienst was intussen vastgesteld. Elke dag nam ik voor mijzelf de teksten door, polijstte ze.

Twee dagen voor de dienst was ik voor derde keer bij de familie om het draaiboek, dat ik had opgesteld, door te nemen. Alle sprekers waren nu bekend, er kwam nog een fotopresentatie bij. Het betekende voor mij dat ik weer naar mijn teksten moest kijken en gedeelten moest schrappen. De tekst voor het herdenkingskaartje moest naar de uitvaartverzorger. Een familielid wilde graag nog een gedicht lezen: ‘Mag dat?’ Wie ben ik om ‘nee’ te zeggen – een grotere betrokkenheid van de familie, de vrienden, de collega’s bij de dienst helpt bij de verwerking van het verlies.

Drie weken was ik met deze uitvaart bezig. In het algemeen ben je als uitvaartbegeleider binnen een week klaar. Vanuit de organisatie kreeg ik veel steun. Het is en blijft normaliter een bezigheid die je als humanistisch uitvaartbegeleider zonder je collega’s doet. Naarmate de dag van het afscheid naderde, nam de intensiteit, maar ook de gevoelde spanning toe. Voor aanvang van de dienst heb ik enkele huishoudelijk mededelingen gedaan om mijn spanning wat weg te laten ebben. En om de mensen te laten wennen aan mijn stem. Voor het eerst in de acht jaar dat ik dit werk doe, heb ik tranen in de ogen gehad bij soms hartverscheurende verhalen. De dienst liep weliswaar tien minuten uit, maar de afspraak met het crematorium haalde de naaste familie ruimschoots.

Na afloop kwamen er complimenten van bezoekers over mijn bijdragen. Ook de vraag of ik de familie al langer kende. Zeventien dagen dus. Achteraf heb ik in mijn intervisiegroep de uitvaart kunnen bespreken. Alle reacties sterken mij in mijn voornemen dit werk te blijven doen.

Een maand na de uitvaartdienst ontving ik een kaart van de ouders. Zij hadden van de dienst zelf weinig meegekregen, maar van anderen hadden zij gehoord dat het indrukwekkend was. Ze waren er nog niet aan toegekomen om de door mij gebruikte teksten en gedichten na te lezen.

Een anonieme persoon die eerst in een zwarte zak over de Oekraïense velden werd gedragen, had weer een naam, een gezicht. Mijn slotzin was: “Er zijn schakels die door het sterven niet breken. Liefde, bewondering, respect en herinneringen gaan altijd door.”

Hennie Stempher, humanistisch uitvaartbegeleider.

Tags:#Humanistische uitvaartbeleiding