Afscheid nemen van mensen die eenzaam sterven

Sophieke Nijhuis werkt sinds 2013 als vrijwilliger voor de Humanistische Uitvaartbegeleiding en maakt zeer uiteenlopende familiesituaties mee, zoals overlijdens waar niemand bij aanwezig is geweest.

13 juli 2018 leestijd 2 minuten

Sophieke Nijhuis: “Een paar keer ben ik als spreker gevraagd bij intrieste sterfgevallen. Op zich is een overlijden al een verdrietige gebeurtenis, al kan de familie het ook als een verzachtende omstandigheid ervaren dat de overledene uit zijn of haar lijden is verlost. De situaties waarop ik doel, zijn die waarbij iemand zonder aanwezigheid van naasten overlijdt. Voor de nabestaanden betekent dit veelal een pijnlijk gevoel naast het besef van het verlies. Ik noem twee voorbeelden.”

Susan stierf eenzaam

“In het geval van Susan werd pijnlijk duidelijk dat ze nauwelijks contacten had. Ze lag al zeker vier weken dood in haar bed toen er alarm werd geslagen vanuit het appartementencomplex. Haar twee broers hadden zich al geruime tijd geleden teruggetrokken uit haar leven. Susan leidde een problematisch leven, was een tijdlang dakloos en had vaak een beroep op hen gedaan totdat zij dat niet meer konden opbrengen.

Als voorbereiding voor de toespraak sprak ik daarom allereerst met twee mensen uit Susans sociale zorgnetwerk. Daarna volgde een gesprek met een van haar broers. Zo kreeg ik een beeld van het leven van Susan. Na haar dakloze tijd had Susan toch weer greep gekregen op haar leven en een dak boven haar hoofd gevonden. Tijdens creatieve therapie leerde ze mensen kennen, met wie ze zo nu en dan afsprak. Na afloop van de uitvaart liet die broer mij weten dat hij blij was dat zijn zus in de afgelopen jaren dus ook nog wel wat goede contacten had gehad.”

Niet over de doodsoorzaak spreken

“De dood van Margot was een schok voor de familie. Haar broer en schoonzus vertelden als eersten over haar leven. Ze had van tijd tot tijd last van angstpsychosen en werd daarvoor behandeld. Haar leven eindigde na een val in een rivier die door haar woonplaats stroomt. Haar broer en schoonzus hadden het vermoeden dat Margot bewust het water was ingelopen.

Ook met haar partner had ik een gesprek. Zij hadden elkaar leren kennen via de psychiatrische afdeling van een ziekenhuis.

Uit de concepttoespraak die ik schreef schrapten haar broer en schoonzus haar val in het water en de doodsoorzaak die daarmee verband hield, hoewel ik het woord zelfdoding niet gebruikte. Wellicht was het benoemen van de feiten te pijnlijk voor de aanwezige hoogbejaarde moeder.”

Omgaan met gevoeligheden na een overlijden

“Met rauwe randjes na een overlijden ga ik als schrijver van een toespraak uiteraard prudent om. De toespraak mag wat mij betreft in ieder geval niet choquerend zijn, want dat kan aanwezigen bij de uitvaartplechtigheid afleiden. Doordat ik de toespraak vooraf aan de nabestaanden laat lezen, geef ik hun gelegenheid om de toespraak aan te passen en eventuele gevoeligheden eruit te halen. Uiteindelijk moet het hun verhaal zijn.”

Om privacyredenen lees je in dit artikel alleen de voornamen van de overledenen.

Sophieke Nijhuis-Bouma is humanistisch uitvaartbegeleider. De Humanistische Uitvaartbegeleiding is een dienst van het Humanistisch Verbond.